اگر به بیماری کلیوی مبتلا هستید و یا مشکوک به بیماری کلیوی هستید، برای بررسی عملکرد کلیه خود، اما فقط در شرایط خاصی که آزمایش‌های دیگر عملکرد کلیه گمراه کننده هستند.
هنگامی که پزشک مشکوک است که ممکن است عملکرد کلیه شما کاهش یافته باشد، اما کراتینین سرم شما قابل اعتماد نباشد. ممکن است در فواصل منظم زمانی که اختلال عملکرد کلیه دارید، درخواست شود.
نمونه خونی که از رگ بازوی شما گرفته می‌شود.
خیر
سیستاتین C یک پروتئین نسبتا کوچک است که در سراسر بدن توسط تمام سلول‌های هسته دار تولید می‌شود و در انواع مایعات بدن از جمله خون یافت می‌شود، توسط کلیه‌ها از خون فیلتر می‌شود و با سرعت ثابتی تجزیه می‌شود. این آزمایش میزان سیستاتین C را در خون اندازه گیری می‌کند تا به بررسی عملکرد کلیه کمک کند.
سیستاتین C توسط گلومرول‌ها، خوشه‌هایی از رگ‌های خونی کوچک در کلیه‌ها که به آب، مواد محلول و مواد زائد اجازه می‌دهند از دیواره‌های آنها عبور کنند، در حالی که سلول‌های خونی و پروتئین‌های بزرگ‌تر را حفظ می‌کنند، از خون فیلتر می‌شود. آنچه از دیواره‌های گلومرول‌ها عبور می‌کند، مایع صاف شده یا فیلتر شده را تشکیل می‌دهد. از این مایع، کلیه‌ها سیستاتین C، گلوکز و سایر مواد را بازجذب می‌کنند. مایع و مواد زائد باقیمانده به مثانه منتقل شده و به صورت ادرار دفع می‌شود. سپس سیستاتین C بازجذب شده تجزیه می‌شود و به خون باز نمی‌گردد.
به سرعت فیلتر شدن مایع، میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) می گویند. کاهش عملکرد کلیه منجر به کاهش GFR و افزایش سیستاتین C و سایر معیارهای عملکرد کلیه، مانند کراتینین و اوره در خون می‌شود. افزایش این سطوح به این دلیل اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها قادر به فیلتر کردن صحیح خون با سرعت طبیعی نیستند و باعث تجمع آنها در خون می‌شود. از سوی دیگر، انتظار می‌رود که بهبود عملکرد کلیه منجر به افزایش GFR شود که باعث کاهش سیستاتین C، کراتینین و اوره می‌شود که در نتیجه کلیه‌ها قادر به پاکسازی مؤثر آنها از خون هستند.
هنگامی که کلیه‌ها به طور طبیعی کار می‌کنند، غلظت سیستاتین C در خون ثابت است. با این وجود، با بدتر شدن عملکرد کلیه، غلظت شروع به افزایش می‌کند. این افزایش سیستاتین C با کاهش GFR اتفاق می‌افتد و اغلب این پروتئین زودتر از کاهش قابل توجه عملکرد کلیه، قابل اندازه گیری و تشخیص است.
از آنجایی که سطح سیستاتین C با تغییرات در GFR در نوسان است، تمایل به آزمایش سیستاتین C به عنوان یکی از روش‌های بررسی عملکرد کلیه وجود دارد. آزمایش‌هایی که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل کراتینین، محصول جانبی متابولیسم عضلانی است که در خون و ادرار اندازه‌گیری می‌شود، نیتروژن اوره خون (BUN) و eGFR (تخمینی از GFR که معمولاً از سطح کراتینین خون محاسبه می‌شود).
برخلاف کراتینین، سیستاتین C به طور قابل توجهی تحت تأثیر توده عضلانی (و نیز جنس یا سن)، نژاد یا رژیم غذایی قرار نمی گیرد، که منجر به این ایده شده است که می تواند نشانه قابل اطمینان تری برای عملکرد کلیه باشد و به طور بالقوه بکمک آن تخمین دقیق تری از GFR میتوان بعمل آورد.
در حالی که داده‌ها و گزارشات رو به رشدی وجود دارد که از استفاده از سیستاتین C حمایت می‌کند، هنوز میزانی از عدم اطمینان در مورد زمان و نحوه استفاده از آن وجود دارد. با این وجود، آزمایش به طور فزاینده ای در دسترس‌تر می‌شود و گام‌هایی در جهت استانداردسازی کالیبراسیون نتایج سیستاتین C برداشته شده است.
آزمایش سیستاتین C ممکن است به عنوان جایگزینی برای کراتینین و کلیرانس کراتینین برای غربالگری و کنترل بر اختلال عملکرد کلیه در افراد مبتلا یا مشکوک به بیماری کلیوی استفاده شود. در موارد خاصی که اندازه گیری کراتینین ممکن است گمراه کننده باشد، بسیار مفید است.
به عنوان مثال، در افرادی که سیروز کبدی دارند، بسیار چاق هستند، سوءتغذیه دارند، رژیم گیاهخواری دارند، اندام‌هایشان قطع شده یا توده عضلانی آنها کاهش یافته است (سالمندان و کودکان)، اندازه‌گیری کراتینین ممکن است قابل اعتماد نباشد. از آنجایی که کراتینین به توده عضلانی بستگی دارد، بررسی عملکرد کلیه ممکن است در این افراد با توده بدنی بالا یا پایین دقیق نباشد. سیستاتین C تحت تأثیر توده بدن یا رژیم غذایی قرار نمی‌گیرد و از این رو نشانگر قابل اعتمادتری برای عملکرد کلیه نسبت به کراتینین است.
اندازه‌گیری سیستاتین C همچنین ممکن است در تشخیص زودهنگام بیماری کلیوی مفید باشد، زمانی که نتایج آزمایشات دیگر (eGFR، کراتینین یا آلبومین ادرار) ممکن است هنوز طبیعی یا در حد مرزی باشد و فرد مبتلا ممکن است علائم کمی داشته باشد. در این مورد، پزشک ممکن است بخواهد وجود بیماری مزمن کلیوی را با اندازه‌گیری سیستاتین c تأیید کند.
محققان در حال بررسی سایر کاربردهای سیستاتین C هستند، مانند استفاده از آن به تنهایی یا در ترکیب با کراتینین خون برای تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR).
یک مطالعه اخیرا نشان داد که معادله ای برای eGFR که هم کراتینین و هم سیستاتین C را شامل می‌شود، دقیق تر از معادله ای است که از هر یک از این دو به تنهایی استفاده می‌کند و می‌تواند برای تایید بیماری مزمن کلیوی (CKD) در افراد مبتلا به eGFR نزدیک به 60 مورد استفاده قرار گیرد که حد آستانه برای بیماری مزمن کلیوی است.
بیماری مزمن کلیوی علاوه بر اختلال عملکرد کلیه، با افزایش خطر مرگ و میر، بیماری‌های قلبی عروقی و نارسایی قلبی در افراد مسن مرتبط است. این معادلات در حال حاضر قبل از اینکه به طور کامل در طب بالینی اجرا شوند، در جمعیت‌های مختلف بیماران تایید می‌شوند.
در نهایت، تحقیقاتی وجود دارد که نشان می‌دهد سیستاتین C سریع‌تر از کراتینین به سطح طبیعی بازمی‌گردد و می‌تواند برای بررسی عملکرد کلیه و شدت بیماری زمانی که GFR در بیماران بدحال بستری در بیمارستان تغییر می‌کند، استفاده شود.
سیستاتین C با تایید و تعریف مفید بودن آن، به ویژه به عنوان یک نشانگر اولیه و حساس برای بیماری مزمن کلیوی (CKD) در حال پذیرش است. ممکن است زمانی درخواست شود که فردی به یک بیماری شناخته شده یا مشکوک مبتلا باشد که بر عملکرد کلیه تأثیر می‌گذارد یا به طور بالقوه بر آن تأثیر می‌گذارد و سرعت تصفیه ناخالصی‌های کلیه از خون، یعنی میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) را کاهش می‌دهد.
ممکن است زمانی این تست درخواست شود که پزشک از نتایج سایر آزمایش‌ها، مانند کلیرانس کراتینین یا کراتینین راضی نباشد، یا بخواهد اختلال اولیه کلیه را، و اختلالات شناخته شده در طول زمان را به ویژه در افراد مسن یا در نوزادان بیمار کنترل کند.
تحقیقات برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سیستاتین C به عنوان شاخص خطر مرحله نهائی بیماری کلیوی، نارسایی قلبی و مرگ ادامه دارد. مطالعات همچنین نشان داده اند که در جمعیت های مختلف، سیستاتین C ممکن است تخمین GFR را هنگامی که در معادله ای با کراتینین خون ترکیب شود، بهبود بخشد.
سطح بالای سیستاتین C در خون با کاهش نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) و در نتیجه اختلال عملکرد کلیه مطابقت دارد.
از آنجایی که سیستاتین C در سراسر بدن با سرعت ثابتی تولید می‌شود و توسط کلیه‌ها حذف و تجزیه می‌شود، اگر کلیه‌ها به طور موثر کار کنند و GFR طبیعی باشد، باید در سطح ثابتی در خون باقی بماند.
مطالعات اخیر نشان می‌دهد که افزایش سطح سیستاتین C ممکن است نشان دهنده افزایش خطر بیماری قلبی، نارسایی قلبی و مرگ و میر باشد.
اگرچه سیستاتین C در برخی افراد نسبت به کراتینین کمتر متغیر است و کمتر تحت تأثیر سن، توده بدن و رژیم غذایی قرار می‌گیرد، اما آزمایش کاملی نیست و می‌تواند تحت تأثیر تعدادی از داروها و سایر شرایط پزشکی قرار گیرد.
برخی از مطالعات افزایش سطح سیستاتین C را گزارش کرده اند که با سطوح بالاتر پروتئین واکنشی سی (CRP) یا شاخص توده بدنی (BMI)، پرکاری تیروئید، مصرف استروئید، بیماری‌های بدخیم، HIV/AIDS، بیماری‌های روماتیسمی و برخی شرایط متابولیک مانند هیپرهموسیستئینمی مرتبط است. (افزایش هموسیستئین).
علاوه بر این، سایر مطالعات نشان می‌دهند که سیستاتین C می‌تواند از طریق مسیرهای غیر کلیوی، مانند روده، پاک شود و سطح آن در بیماران پیوند کلیه در نوسان است.
خیر. برخلاف کراتینین، سیستاتین C از فیلتر گلومرولی بازجذب می‌شود و سپس در کلیه‌ها متابولیزه می‌شود. در شرایط عادی، سیستاتین C در سطوح قابل تشخیص در ادرار یافت نمی‌شود.
رایج‌ترین معادله مورد استفاده برای محاسبه eGFR، و معادله ای که در حال حاضر توسط بنیاد ملی کلیه (NKF) و دستورالعمل‌های KDIGO برای استفاده عمومی توصیه می‌شود، معادله CKD-EPI نامیده می‌شود. این معادله به کراتینین سرم (یا سیستاتین c سرم)، سن، و مقادیر تعیین شده بر اساس جنسیت و نژاد نیاز دارد. محققان همچنین در حال بررسی سودمندی انواع دیگر معادلات برای تخمین GFR هستند که از ترکیب آزمایش‌هایی مانند کراتینین، BUN یا سیستاتین C استفاده می‌کند.
بهترین روش مستقیم برای تعیین میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR) روشی به نام "کلیرانس اینولین" است. این آزمایش شامل وارد کردن مایع حاوی مولکول نشانگر اینولین (نه انسولین) به وریدهای بیمار (IV - انفوزیون داخل وریدی) و سپس جمع‌آوری نمونه‌های ادرار زمان‌بندی شده در طول یک دوره است. حجم های ادرار یادداشت می‌شود و اینولین در هر نمونه اندازه‌گیری می شود تا امکان تعیین GFR فراهم شود. این آزمایش و سایر روش‌های تعیین GFR، مانند روش‌هایی که از نشانگرهای رادیواکتیو استفاده می‌کنند، به طور معمول درخواست داده نمی‌شوند و عمدتاً در محیط‌های تحقیقاتی انجام می‌شوند.