برای کمک به رد کردن رخدادهای مربوط به لخته شدن خون (حوادث ترومبوتیک) و کمک به تشخیص شرایط مربوط به ترومبوز
هنگامی که علائم لخته شدن خون یا بیماری دارید که باعث ایجاد لخته خون میشود، مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT)، آمبولی ریوی (PE)، یا انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) و پایش بر درمان DIC و شرایط و بیماریهایی که در آن بیش از حد نرمال امکان لخته شدن خون وجود دارد.
یک نمونه خون که از ورید بازو گرفته میشود.
خیر.
دی دایمر یکی از قطعات پروتئینی است که هنگام حل شدن لخته خون در بدن تولید میشود. در حالت نرمال قابل تشخیص نیست یا در سطح بسیار کمی قابل تشخیص است، مگر اینکه بدن در حال تشکیل و تجزیه لختههای خون باشد. در این صورت سطح آن در خون میتواند به طور قابل توجهی افزایش یابد. این آزمایش دی دایمر را در خون تشخیص میدهد.
هنگامیکه رگ خونی یا بافت، آسیب دیده و شروع به خونریزی میکند، فرایندی به نام هموستاز توسط بدن شروع میشود تا با ایجاد لخته، خونریزی را محدود کرده و در نهایت متوقف کند. این فرآیند رشتههای پروتئینی به نام فیبرین را تولید میکند که به هم پیوند میخورند و یک شبکه فیبرین ایجاد میکنند. این شبکه فیبرینی به همراه پلاکتها به نگهداشتن لخته در محل آسیب تا زمان بهبودی کمک میکند.
هنگامیکه ناحیه مورد نظر بهبود یافت و دیگر نیازی به لخته وجود نداشته باشد، بدن با استفاده از آنزیمی به نام پلاسمین، لخته (ترومبوز) را به قطعات کوچک تقسیم میکند تا از بین برود. به قطعات فیبرین در حال تجزیه در لخته، محصولات تخریب فیبرین (FDP) گفتهمیشود که از قطعات مختلف فیبرین به هم پیوسته تشکیل شدهاست. یکی از آخرین محصولات تخریب فیبرین که تولید میشود، دیدایمر است که در صورت وجود در نمونه خون قابل اندازهگیری است. هنگامیکه تشکیل و تجزیه قابل توجهی از لختههای فیبرین در بدن وجود داشته باشد، سطح دیدایمر در خون میتواند به طور قابلتوجهی افزایش یابد.
برای شخصی که در معرض خطر کم یا متوسط لخته شدن خون (ترومبوز) و یا آمبولی ترومبوتیک است، تست دیدایمر میتواند برای تعیین احتمال وجود لخته در یک مرکز اورژانس بیمارستان مورد استفاده قرار گیرد. یک آزمایش دی دایمر منفی (سطح دی دایمر زیر آستانه مرزی از پیش تعیین شده) نشان میدهد که وجود ترومبوز بسیار بعید است. با این حال، یک آزمایش دی دایمر مثبت نمیتواند وجود یا عدم وجود لخته را پیشبینی کند. این نشان میدهد که اقدامات تشخیصی بیشتری لازم است (به عنوان مثال، سونوگرافی، سیتی-آنژیوگرافی)
عوامل و شرایط مختلفی در ارتباط با تشکیل نامناسب لخته خون وجود دارد. یکی از شایعترین موارد، ترومبوز ورید عمقی (DVT) است که شامل تشکیل لخته در سیاهرگهای عمقی بدن، بیشتر در قسمتهای پایین پا است. این لختهها ممکن است بسیار بزرگ شده و جریان خون در پاها را مسدود کنند و باعث تورم، درد و آسیب به بافت شوند. ممکن است تکهای از لخته کنده شده و به سایر قسمتهای بدن منتقل شود. این "آمبولی" میتواند در ریهها قرار گیرد و باعث آمبولی ریوی یا آمبولیسم شود. هرساله آمبولیهای ریوی ناشی از DVT بیش از ۳۰۰۰۰۰ نفر در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار میدهد.
در حالی که لختهها معمولاً در وریدهای پا ایجاد میشوند، ممکن است در مناطق دیگر نیز ایجاد شوند. اندازهگیریهای دی دایمر میتواند برای کمک به تشخیص لخته در هر یک از این مناطق باشد. به عنوان مثال، لخته شدن در عروق کرونر علت سکته قلبی (حملات قلبی) است. لخته ممکن است در پوشش داخلی قلب یا دریچههای آن ایجاد شود، بهویژه در زمانی که دریچهها آسیب دیدهاند و زمانی که ضربان قلب نامنظم است. (فیبریلاسیون دهلیزی) لختهها همچنین میتوانند در سرخرگهای بزرگ در نتیجه تنگی و آسیب ناشی از تصلب شرائین ایجاد شوند. ممکن است تکههایی از این لختهها جدا شوند و باعث آمبولی شوند که شریان موجود در اندام دیگر را مانند، مغز (سکته) یا کلیهها مسدود کنند.
برای کمک به تشخیص انعقاد منتشر داخل عروقی (DIC)، ممکن است اندازهگیریهای دی دایمر همراه با سایر آزمایشات نیز درخواست شود. DIC وضعیتی است که در آن عوامل لخته شدن فعال شده و سپس در سراسر بدن مصرف میشوند. این باعث ایجاد تعداد زیادی لختههای ریز میشود و در عین حال فرد را در مقابل خونریزی بیش از حد آسیبپذیر میکند. این یک وضعیت پیچیده و گاه تهدیدکننده زندگی است که میتواند در شرایط مختلفی مانند برخی اقدامات جراحی، سپسیس، گزش مار سمی، بیماری کبد و پس از زایمان، به وجود آید.
اقدامات حمایتی برای بیمار انجام میشود و در همان حال شرایط زمینهای باید برطرف شوند. سطح دی دایمر به طور معمول در DIC بسیار بالا میرود.
آزمایشات دی دایمر برای کمک به رد وجود لخته خون نامناسب (ترومبوز) استفاده میشود. برخی از شرایطی که آزمایش دی دایمر برای کمک به رد کردن استفاده میشود شامل موارد زیر است:
این آزمایش ممکن است برای تعیین این که آیا آزمایشهای بیشتری برای کمک به تشخیص بیماریها و شرایطی که باعث انعقادپذیری زیاد بدن (تمایل به ایجاد لختهی نامناسب) میشوند، استفاده شود.
سطح دی دایمر ممکن است برای کمک به تشخیص انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) و پایش بر اثربخشی درمان DIC استفاده شود.
آزمایش دی دایمر اغلب هنگامی که کسی با علائم یک بیماری جدی (به عنوان مثال، درد قفسه سینه و دشواری در تنفس) به اورژانس مراجعه میکند، درخواست میشود.
هنگامی که کسی علائم ترومبوز ورید عمقی را دارد، میتوان آزمایش دی دایمر را انجام داد:
این آزمایش ممکن است زمانی درخواست شود که کسی علائم آمبولی ریوی را داشته باشد مانند:
آزمایش دی دایمر به ویژه هنگامی مفید است که پزشک فکر میکند چیزی غیر از ترومبوز ورید عمقی یا آمبولی ریه باعث ایجاد علائم میشود. این یک روش سریع و غیرتهاجمی برای کمک به حذف لخته شدن غیر طبیعی یا زیاد به عنوان علت زمینهای است. با این حال، هنگامی که احتمال آمبولی ریه بر اساس ارزیابی بالینی زیاد است، نباید از آن استفاده شود.
هنگامی که فرد دارای علائم انعقاد داخل عروقی منتشر است، مانند خونریزی لثه، حالت تهوع، استفراغ، درد شدید عضلانی و شکمی، تشنج و کاهش میزان ادرار، فیبرینوژن و شمارش پلاکت، برای کمک به تشخیص بیماری ممکن است آزمایش دی دایمر همراه با PT ،PTT انجام شود. دی دایمر همچنین ممکن است در فواصل زمانی که کسی تحت معالجه DIC قرار دارد، برای کنترل پیشرفت آن درخواست شود.
یک نتیجه دی دایمر نرمال یا "منفی" (سطح دی دایمر زیر یک آستانه مرزی) به این معنی است که به احتمال زیاد فرد مورد آزمایش شرایط حاد یا بیماری ندارد که باعث تشکیل و تجزیه لخته آبنرمال شود. اکثر پزشکان توافق دارند که یک تست دی دایمر منفی هنگامی که برای افرادی که در معرض خطر کم تا متوسط ترومبوز قرار دارند، انجام شود بسیار معتبر است. این آزمایش برای کمک به رد کردن لخته به عنوان علت علائم استفاده میشود.
یک نتیجه دی دایمر مثبت ممکن است وجود سطح بالای غیرطبیعی محصولات تخریبی فیبرین را نشان دهد. این نشان میدهد که ممکن است تشکیل و تجزیه لخته خون (ترومبوز) قابل توجهی در بدن وجود داشته باشد، اما محل و علت آن را بیان نمیکند. به عنوان مثال، ممکن است به دلیل ترومبو آمبولی وریدی (VTE) یا انعقاد داخل عروقی منتشر شده (DIC) باشد. به طور معمول، سطح دی دایمر در DIC بسیار بالا است.
با این حال، یک دی دایمر بالا همیشه نشاندهنده وجود لخته نیست زیرا تعدادی از عوامل دیگر میتوانند باعث افزایش سطح دی دایمر شوند. افزایش سطح ممکن است در شرایطی که فیبرین تشکیل شده و سپس تجزیه میشود، مانند جراحی اخیر، ضربه، عفونت، حمله قلبی و برخی سرطانها یا شرایطی که فیبرین به طور نرمال پاک نمیشود، مانند بیماری کبد مشاهده شود. بنابراین، از آزمایش دی دایمر معمولاً برای رد کردن VTE در بیماران بستری در بیمارستان استفاده نمی شود.
فیبرین نیز در دوران بارداری تشکیل و تجزیه می شود، بنابراین ممکن است منجر به افزایش سطح دی دایمر شود. با این حال، اگر زنی باردار یا بلافاصله پس از زایمان مشکوک به DIC باشند، ممکن است از آزمایش دی دایمر همراه با PT ،PTT، فیبرینوژن و شمارش پلاکتها برای تشخیص وضعیت وی استفاده شود. اگر زن دارای DIC باشد، سطح دی دایمر وی بسیار بالا میرود.
دی دایمر به عنوان تست کمکی درخواست میشود، از آنجا که دی دایمر یک آزمایش حساس است اما ویژگی ضعیفی دارد، برای تایید تشخیص استفاده نمیشود و فقط باید برای رد ترومبوز ورید عمقی (DVT) مورد استفاده قرار میگیرد. هنگامی که احتمال بالینی آمبولی ریوی زیاد است، لازم نیست از این تست استفاده شود. هر دو سطح افزایش یافته و نرمال دی دایمر ممکن است به پیگیری نیاز داشته باشد و میتواند به آزمایشهای تشخیصی بیشتر منجر شود. افرادی که آزمایش دی دایمر مثبت دارند و کسانی که خطر متوسط تا زیاد DVT دارند، نیاز به مطالعه بیشتر با تصویربرداری تشخیصی دارند. (به عنوان مثال سی تی- آنژیوگرافی)
هنگامیکه از آزمایش دی دایمر برای پایش بر درمان DIC استفاده میشود، کاهش سطح نشان میدهد که درمان موثر است در حالی که افزایش سطح ممکن است نشان دهد که درمان موثر نیست.
غلظت دی دایمر در افراد مسن افزایش مییابد و ممکن است با غلظت بالای فاکتور روماتوئید (پروتئینی که در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید دیده میشود)، موارد مثبت کاذب دیده شود. آزمایش دی دایمر در کودکان به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است.
چندین روش مختلف برای آزمایش دی دایمر وجود دارد. تستهای دی دایمر موجود در حال حاضر که نتایج کمی فراهم میکنند، به طور معمول در آزمایشگاه بیمارستانی انجام میشود. از آنجا که آزمایشهای مختلفی در واحدهای مختلف انجام میشود، نتایج یک مورد آزمایش نمیتواند ملاکی برای دیگری قرار گیرد.
برخی از عوامل خطر عبارتند از:
در شرایطی که در اتاق اورژانس قرار دارید، اگر در معرض خطر کم تا متوسط ترومبوز یا ترومبوآمبولی وریدی قرار داشته باشید و هنگامی که یک آزمایش دی دایمر مثبت دارید، پزشک معالج شما احتمالاً یک روش اسکن غیر تهاجمی مانند اولتراسوند وریدی، مقطعنگاری رایانهای (CT)، آنژیوگرافی مستقیم ریوی یا اسکن تهویه-پرفیوژن (V/Q) را درخواست میدهد.