برای کمک به تشخیص یکی از علت‌های کم خونی یا نوروپاتی، برای بررسی وضعیت تغذیه در برخی افراد، برای پایش بر اثربخشی درمان برای کمبود ویتامین B12 یا فولات
نمونه خون وریدی
بیوتین موجود در برخی مکمل‌های غذایی ممکن است در آزمایش اختلال ایجاد کند. برخی از داروها مانند کلشی‌سین، نئومایسین، اسید پارا آمینو سالیسیلیک و فنی‌توئین ممکن است نتایج آزمایش را تحت تأثیر قرار دهند. در مورد این که مصرف کدام دارو باید متوقف شود پزشک شما را راهنمایی می‌کند. از پزشک یا متخصص آزمایشگاه در مورد دستورالعمل‌های خاص سوال کنید.
ویتامین B12 و فولات دو ویتامین از مجموعه‌ی ویتامین‌های گروه B هستند. B12 و فولات با ویتامین C کار می‌کنند تا به بدن در ساخت پروتئین‌های جدید کمک کنند. آن‌ها برای تشکیل سلول‌های قرمز خون (RBC) و گلبول‌های سفید خون (WBC)، ترمیم بافت‌ها و سلول‌ها و سنتز DNA لازم هستند.
هر دو ماده مغذی هستند که نمی‌توانند در بدن تولید شوند و باید از طریق رژیم غذایی تأمین شوند. آزمایش‌های ویتامین B12 و فولات، میزان ویتامین موجود در قسمت مایع خون (سرم یا پلاسما) را اندازه‌گیری می‌کند تا کمبودها را تشخیص دهد.
بعضی اوقات ممکن است مقدار فولات داخل گلبول‌های قرمز نیز اندازه‌گیری شود.
فولات در سبزیجات سبز برگ، مرکبات، لوبیای خشک و نخود فرنگی، جگر و مخمر یافت می‌شود. در سال‌های اخیر، غلات، نان‌ها و سایر محصولات غلات غنی شده نیز به منابع غذایی مهم B12 و فولات تبدیل شده‌اند. (در برچسب‌های غذایی به عنوان "اسید فولیک" شناخته می‌شود) کمبود B12 یا فولات می‌تواند منجر به کم‌خونی ماکروسیتیک شود، یعنی گلبول‌های قرمز خون بزرگ‌تر از حد طبیعی هستند. کم خونی مگالوبلاستیک، نوعی کم خونی ماکروسیتیک، علاوه بر برخی تغییرات سلولی در مغز استخوان، با تولید RBC کم‌تر اما بزرگ‌تر به نام ماکروسیت مشخص می‌شود. سایر یافته‌های آزمایشگاهی مرتبط با کم خونی مگالوبلاستیک شامل کاهش تعداد WBC، تعداد RBC، تعداد رتیکولوسیت و تعداد پلاکت است.
B12 برای سلامت اعصاب نیز مهم است و کمبود آن می‌تواند به درجات مختلف نوروپاتی، آسیب عصبی منجر به گزگز و بی‌حسی در دست و پاهای فرد آسیب دیده شود.
فولات برای تقسیم سلولی مانند آنچه در جنین در حال رشد مشاهده می‌شود لازم است. کمبود فولات در اوایل بارداری می‌تواند خطر نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا را در جنین در حال رشد، افزایش دهد. کمبود B12 و فولات اغلب به دلیل عدم دریافت کافی ویتامین‌ها از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها، استفاده طولانی مدت از برخی داروها، جذب ناکافی یا افزایش نیاز است که در بارداری مشاهده می‌شود:
ویتامین B12 و فولات آزمایشات جداگانه‌ای هستند که اغلب با هم استفاده می‌شوند:
این امر به‌ویژه در مورد کسانی که نمی‌توانند به‌درستی B12 و یا فولات را جذب کنند و باید تحت درمان مادام العمر باشند، صادق است.
سطح فولات سرم می‌تواند بر اساس رژیم غذایی اخیر فرد متفاوت باشد. از آن‌جا که گلبول‌های قرمز ٪۹۵ فولات در گردش را ذخیره می‌کنند، ممکن است علاوه‌بر آزمایش سرم، آزمایشی برای اندازه‌گیری سطح فولات در داخل RBC نیز انجام شود. برخی از پزشکان احساس می‌کنند که آزمایش فولات RBC شاخص بهتری برای وضعیت فولات در دراز مدت است و از نظر بالینی باارزش تراز فولات سرم است، اما توافق گسترده‌ای در این مورد وجود ندارد.
سطح B12 و فولات ممکن است هنگامی درخواست شود که شمارش کامل خون (CBC) و یا اسمیر خون، که به عنوان بخشی از یک بررسی سلامت یا ارزیابی کم‌خونی انجام می‌شود، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون، کاهش هموگلوبین و هماتوکریت، و وجود RBCهای بزرگ را نشان داده باشد.
به طور ویژه، افزایش حجم گلبول‌های قرمز (MCV) نشان‌دهنده بزرگ شدن RBCها است. علاوه بر بزرگ شدن گلبول‌های قرمز در اسمیر خون، هسته سلول‌های نوتروفیل قطعات زیادی را نشان می‌دهند (نوتروفیل‌های هایپرسگمانته و این یک نشانه کلاسیک است که اغلب مشاهده می‌شود.
در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های کمبود مانند موارد زیر، آزمایش سطح B12 و فولات ممکن است انجام شود:
گاهی اوقات آزمایش B12 و فولات هنگامی درخواست می‌شود که به شرایطی دچار شده باشید که شما را در معرض خطر کمبود B12 قرار دهد. این آزمایشات ممکن است به صورت منظم انجام شود، در صورتی که به دلیل سوء تغذیه یا کمبود B12 یا فولات تحت درمان قرار می‌گیرید. برای افرادی که کمبود مزمن دارند، این ممکن است بخشی از یک برنامه درمانی طولانی مدت باشد.
سطح طبیعی B12 و فولات خون ممکن است به این معنی باشد که شما کمبودی ندارید و علائم و نشانه‌های شما احتمالاً به دلیل دیگری است. با این حال، سطح نرمال ممکن است نشان دهد که B12 و یا فولات ذخیره شده شما هنوز به طور کامل تخلیه نشده است. وقتی سطح B12 نرمال یا کمی طبیعی باشد اما هنوز هم به کمبود آن مشکوک باشید، یک پزشک ممکن است آزمایش متیل مالونیک اسید (MMA) را به عنوان نشانگر اولیه کمبود B12 درخواست دهد. سطح B12 و یا فولات پایین به این معنی است که کمبود دارید. آزمایشات تکمیلی معمولاً برای بررسی علت اصلی کمبود انجام می‌شود. برخی از دلایل کمبود B12 یا فولات عبارتند از:
اگر فردی با کمبود B12 یا فولات تحت درمان با مکمل‌ها (یا با تزریقات B12) باشد، نتایج طبیعی یا بالا نشان‌دهنده پاسخ به درمان است. سطوح بالای B12 غیر معمول است و معمولاً از نظر بالینی کنترل نمی‌شود. با این حال، اگر کسی به بیماری‌هایی مانند نئوپلاسم مزمن میلوپرولیفراتیو، دیابت، نارسایی قلبی، چاقی، ایدز یا بیماری شدید کبدی مبتلا باشد، ممکن است سطح ویتامین B12 در آن فرد افزایش داشته باشد. مصرف استروژن، ویتامین C یا ویتامین A نیز می‌تواند باعث افزایش سطح B12 شود.
ممکن است از تست‌های آزمایشگاهی دیگری برای کمک به تشخیص کم‌خونی پرنیشیوز، شایع‌ترین علت کمبود B12 استفاده شود. این‌ها شامل آزمایشات آنتی‌بادی ضد‌فاکتور داخلی و آنتی‌بادی ضد سلول‌های جداری معده است. وجود این آنتی‌بادی‌های خودایمنی نشان می‌دهد که کمبود B12 احتمالاً به دلیل تخریب سلول‌های جداری در معده است که منجر به کاهش توانایی جذب B12 از رژیم غذایی می‌شود. سایر تست‌های آزمایشگاهی که ممکن است برای کمک به شناسایی کمبودهای B12 و فولات استفاده شود، شامل هموسیستئین و اسید متیل مالونیک (MMA) است.
هموسیستئین و MMA در کمبود B12 افزایش می‌یابد در حالی که فقط هموسیستئین و نه MMA در کمبود فولات افزایش می‌یابد. این تمایز از آن جهت مهم است که دادن فولات به شخصی که دچار کمبود B12 است کم‌خونی را درمان می‌کند اما آسیب عصبی را درمان نمی‌کند که ممکن است غیرقابل برگشت باشد.
هنگامی‌که علائم و نشانه‌های نوروپاتی دارید، ممکن است آزمایش B12 همراه با فولات، به تنهایی یا سایر تست‌های غربالگری آزمایشگاهی، مانند شمارش کامل خون (CBC)، پانل متابولیک جامع (CMP)، آنتی‌بادی ضد هسته (ANA)، پروتئین واکنشی (CRP) و فاکتور روماتوئید (RF) انجام شود.
اگر فردی هم از نظر B12 و هم از نظر فولات کمبود داشته باشد اما فقط از مکمل‌های اسیدفولیک استفاده کند، کمبود B12 ممکن است پوشانده شود. کم‌خونی وابسته به هر دو ممکن است برطرف شود، اما نوروپاتی زمینه‌ای همچنان پابرجا خواهد بود. آنتی‌بادی‌های ضد فاکتور داخلی می‌توانند در آزمایش ویتامین B12 تداخل داشته و نتایج را به صورت کاذب بالا نشان دهند. اگر شخصی این آنتی‌بادی‌ها را در خون خود داشته باشد، نتایج آزمایش B12 وی باید با احتیاط تفسیر شود. از آن‌جا که کمبود فولات در ایالات متحده به‌ندرت دیده می‌شود، برخی از آزمایشگاه‌ها دیگر آزمایش فولات را ارائه نمی‌دهند. ممکن است لازم باشد نمونه شما به آزمایشگاه مرجع ارسال شود.
اگر علائم مرتبط با کمبود ویتامین نداشته باشید، گلبول‌های قرمز بزرگ (RBCs) که توسط آزمایش شمارش کامل خون (CBC) مشخص می‌شود نداشته باشید، یا بیماری یا شرایطی مرتبط با سوءجذب نداشته باشید، در این صورت انجام این آزمایشات عموما ضروری نیست.
سطح فولات ممکن است در معاینات قبل از تولد آزمایش شود. مصرف مکمل فولات به طور کلی برای زنان قبل و حین بارداری توصیه می‌شود.
این آزمایشات به تجهیزات ویژه‌ای نیاز دارند و به طور معمول در آزمایشگاه انجام می‌شوند.