نمونه خون وریدی
هیچگونه آمادگی خاصی لازم نیست.
آنتی بادی‌های ضد سیتوپلاسم نوتروفیل (ANCA)، آنتی بادی‌های تولید شده توسط سیستم ایمنی بدن هستند که به اشتباه پروتئین‌های اختصاصی درون نوتروفیل‌ها (نوعی گلبول سفید) را هدف قرار داده و به آن‌ها حمله می کنند. آزمایش ANCA میزان این آنتی بادی‌ها را در خون شناسایی و اندازه‌گیری می‌کند.
دو مورد از رایج ترین ANCA ها، آنتی بادی‌هایی هستند که پروتئین‌های مایلوپراکسیداز (MPO) و پروتئیناز 3 (PR3) را هدف قرار می‌دهند. به این ترتیب به آن‌ها pANCA و cANCA گفته می شود.
دو نوع آزمایش ANCA وجود دارد :
نوع اول ایمونوفلورسانس غیرمستقیم (IIF) نام دارد. در این روش از نوتروفیل‌های ثابت شده روی یک لام استفاده می‌کنند. برای آزمایش، سرم نمونه خون شما با نوتروفیل‌های موجود در اسلاید مخلوط می‌شود و هر آنتی بادی ضد سیتوپلاسم نوتروفیل موجود در نمونه به پروتئین‌های نوتروفیل متصل می‌شود. آماده کردن اسلاید با آنتی بادی رنگ شده با فلئوروکروم با آنتی بادی ضد سیتوپلاسم ضد نوتروفیل موجود واکنش نشان می‌دهد. این روش یک طرحی از فلورسانس را ایجاد می‌کند که در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است. این الگو ممکن است به عنوان سیتوپلاسمی (cANCA)، دور هسته ای (pANCA) یا آنتی بادی ضد سیتوپلاسم نوتروفیلی غیر معمولی (X-ANCA) شناخته شود.
در روش دیگر، آزمایشگاه ممکن است با استفاده از روش الایزا آنتی بادی‌های میلوپراکسیداز یا پروتئیناز 3 را مورد بررسی قرار دهد.
هنگام آزمایش موارد مشکوک به واسکولیت، ترکیبی از هر دو آزمایش فلورسانس و آزمایش الایزا انجام می‌شود.
آنتی بادی ضد سیتوپلاسم نوتروفیل ممکن است در چندین اختلال خود ایمنی وجود داشته باشد که باعث التهاب، آسیب بافتی و نارسایی عضوی می‌شود:
واسکولیت سیستمیک گروهی از اختلالات همراه با آسیب و ضعیف شدن رگ‌های خونی است که به دلیل تنگ شدن و انسداد رگ‌های خونی و بدنبال آن از دست دادن خون، می‌تواند باعث آسیب به بافت و اندام شود. همچنین می‌تواند موجب ضعیف شدن مناطقی از دیواره رگ‌های خونی شود که به آنوریسم معروف هستند و پتانسیل پاره شدن دارند. علائمی که فرد مبتلا به واسکولیت سیستمیک تجربه می‌کند به میزان فعالیت خود ایمنی و قسمت‌های درگیر بدن بستگی دارد.
چند نوع واسکولیت سیستمیک با تولید آنتی بادی سیتوپلاسمی ضد نوتروفیل ارتباط نزدیکی دارند:
- گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت (گرانولوماتوز وِگنر)
- پلی آنژیت میکروسکوپی
- گرانولوماتوز ائوزینوفیلیک همراه با پلی آنژیت (سندرم Churg Strauss)
- پلی آرتریت ندوزا (PAN)
آنتی بادی‌های cANCA / PR3 بیشتر در نوع گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت دیده می‌شوند و آنتی بادی‌های pANCA / MPO اغلب با پلی آنژیت میکروسکوپی در ارتباط هستند. با این حال هر دو ممکن است در هر سه نوع با درجات مختلف واکنش دیده شوند.
کولیت اولسراتیو (UC) نوعی بیماری التهابی روده (IBD) است که با بافت‌های متورم و آسیب دیده در پوشش روده بزرگ همراه است.
تشخیص کولیت اولسراتیو از بیماری کرون (نوع دیگری از بیماری التهابی روده که می‌تواند بر روی هر قسمت از دستگاه روده تأثیر بگذارد) دشوار است. وجود آنتی بادی ضد سیتوپلاسم نوتروفیل غیرمعمول به طور کلی با کولیت اولسراتیو (۸۰٪ بیماران) همراه است، در حالی که فقط ۲۰٪ بیماران دارای بیماری کرون می‌توانند این آنتی بادی را داشته باشند.
آزمایشات برای آنتی بادی‌های سیتوپلاسمی ضد نوتروفیل (ANCA) ممکن است برای موارد زیر استفاده شوند:
- به کشف و تشخیص اشکال خاصی از واسکولیت خود ایمنی از جمله: گرانولوماتوز همراه با پلی آنژیت (گرانولوماتوز وگنر)، پلی آنژیت میکروسکوپی و گرانولوماتوز ائوزینوفیل همراه با پلی آنژیت (سندرم Churg Strauss) کمک می‌کند.
- گاهی اوقات این آزمایش ممکن است برای نظارت بر درمان و یا تشخیص عود این شرایط نیز استفاده شود.
- به تمایز بین کولیت اولسراتیو و بیماری کرون (دو نوع رایج بیماری التهابی روده) کمک می‌کند.
- برخی از آزمایشگاه‌ها هر سه آزمایش ANCA ، MPO و PR3 را به صورت پنل انجام می‌دهند در حالی که برخی دیگر فقط در صورت مثبت بودن آزمایش اولیه ANCA ، آزمایش MPO و PR3 را انجام می‌دهند.
واسکولیت
هنگامی که فرد علائم و نشانه‌هایی دارد که واسکولیت خود ایمنی سیستمیک را نشان می‌دهد، آزمایش ANCA و یا آزمایش MPO و PR3 انجام می‌شود. در اوایل بیماری، علائم ممکن است مبهم یا غیر اختصاصی باشد مانند: تب، خستگی، کاهش وزن، درد عضلات و یا مفاصل و تعریق شبانه.
با پیشرفت بیماری و آسیب به رگ‌های خونی در سراسر بدن، ممکن است موجب بروز علائم و نشانه‌هایی شود که همراه با عوارض مختلف در بافت‌ها و اندام‌ها باشد.
چند مثال:
هنگامی که تحت درمان برای واسکولیت خود ایمنی هستید، ممکن است آزمایش بصورت دوره‌ای انجام شود.
بیماری التهابی روده
هنگامی که فرد علائم و نشانه‌هایی از بیماری التهاب روده را نشان می‌دهد و پزشک در تلاش است تا بین بیماری کرون و کولیت اولسراتیو تشخیص دهد، ممکن است آزمایش ANCA با آزمایش آنتی بادی ضد ساکارومایسس سرویزیه (ASCA) انجام شود.
علائم بیماری التهابی روده‌ای ممکن است شامل موارد زیر باشد:
در برخی از افراد علائم مربوط به مفصل، پوست، استخوان و اعضای بدن نیز مشاهده می‌شود.
در کودکان همچنین ممکن است موجب تاخیر در رشد کودک شود.
نتایج آزمون‌های ANCA باید با دقت در نظر گرفته شود و عوامل مختلفی را شامل می‌شود.
پزشک علائم و نشانه‌های بیمار را علاوه بر نتایج آزمایشات آزمایشگاهی و انواع دیگر بررسی‌ها، مانند بررسی از طریق تصویربرداری، در نظر می‌گیرد.
واسکولیت:
نتایج آزمایش مثبت برای ANCA ،PR3 و یا MPO به تشخیص واسکولیت خود ایمنی سیستمیک کمک می‌کند و بین انواع مختلف واسکولیت تفاوت قائل می‌شود. با این حال برای تأیید تشخیص، اغلب تکه برداری (بیوپسی) از یک منطقه آسیب دیده مورد نیاز است.
نتایج منفی آزمایشات ANCA به این معنی است که بعید است علائم شما به دلیل واسکولیت خود ایمنی باشد.
در یک نتیجه مثبت در آزمایش ANCA با روش میکروسکوپی ایمونوفلورسانس غیر مستقیم، الگوهای مختلف ANCA دیده می‌شود:
- Perinuclear (pANCA): بیشتر فلورسانس در نزدیکی هسته اتفاق می‌افتد. حدود ۹۰٪ نمونه‌های دارای الگوی pANCA، دارای آنتی بادی MPO خواهند بود.
- سیتوپلاسمی(cANCA): فلورسانس در سراسر سیتوپلاسم سلول رخ می‌دهد. حدود ۸۵٪ از نمونه‌های دارای الگوی cANCA ، آنتی بادی PR3 خواهند داشت.
- ANCA غیر معمولی: یک رنگ آمیزی مثبت فلورسانس وجود دارد اما به الگوی pANCA یا cANCA شباهت ندارد.
- ANCA منفی: وجود فلوئورسانس بسیار کم یا فلوئورسانس وجود ندارد.
اگر نتیجه آزمایش ANCA مثبت باشد، ممکن است یک مرحله اضافی برای تعیین مقدار آنتی بادی موجود انجام شود. به این مرحله تعیین تیتر می‌گویند. برای تعیین تیتر، یک نمونه سرم به صورت مرحله‌ای رقیق می‌شود و هر رقت از نظر وجود آنتی بادی آزمایش می‌شود. بیشترین رقتی که می‌توان با آن آنتی بادی را تشخیص داد، تیتر است. به عنوان مثال اگر یک تست سرمی پس از رقیق شدن ۶۴ برابر مثبت شود، تیتر 1:64 است. هرچه تیتر بالاتر باشد، آنتی بادی بیشتری در خون وجود دارد.
سطح ANCA با گذشت زمان تغییر می‌کند و ممکن است گاهی اوقات به صورت کلی برای نظارت بر فعالیت بیماری و یا پاسخ به درمان استفاده شود. با این حال در بسیاری از افراد سطح تیتر ممکن است با میزان فعالیت بیماری ارتباط نداشته باشد.
MPO و pANCA همچنین ممکن است در سایر اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس اریتماتوز سیستمیک، آرتریت روماتوئید و سندرم شوگرن وجود داشته باشد.
جدول زیر نتایجی را نشان می‌دهد که ممکن است در برخی از شرایط واسکولیت دیده شود.
|
Condition |
% of patients with cANCA pattern (PR3 antibodies) |
% of patients with pANCA pattern (MPO antibodies) |
|
Granulomatosis with polyangiitis (Wegener granulomatosis) |
90% in active disease, 60-70% no active disease |
Less than 10% |
|
Microscopic polyangiitis |
30% |
60% |
|
Eosinophilic granulomatosis with polyangiitis (Churg Strauss syndrome) |
Rare |
50-80% |
|
Polyarteritis nodosa |
Rare |
Rare |
بیماری التهابی روده
اگر ANCA مثبت باشد و ASCA (آنتی بادی ضد ساکارومایسس سرویزیه) منفی باشد، در نتیجه احتمال دارد که فرد به کولیت اولسراتیو مبتلا باشد.
اگر ANCA منفی و ASCA مثبت باشد، احتمالاً فرد به بیماری کرون مبتلا است.
ممکن است فردی که نسبت به ANCA و یا ASCA منفی است همچنان دارای کولیت اولسراتیو، بیماری کرون یا نوع دیگری از بیماری التهابی روده باشد.
آزمایش‌های تکمیلی که ممکن است برای کمک به تشخیص انجام شود شامل موارد زیر است:
برای بعضی از بیماران ممکن است آزمایش ویروس‌هایی مانند هپاتیت یا سیتومگالوویروس انجام شود. از آنجا که علائم مرتبط با واسکولیت و بیماری التهابی روده ممکن است با تعدادی از بیماری‌ها دیده شود، آزمایشات دیگری اغلب قبل یا همراه با آزمایش ANCA انجام می‌شود تا علل دیگر علائم، منتفی گردد.
در اکثر موارد نمونه‌برداری (بیوپسی) از رگ خونی مبتلا برای تأیید تشخیص واسکولیت خود ایمنی ضروری است.
ممکن است سطح آن نوسان داشته باشد اما هنگامی که یک اتو آنتی بادی ایجاد شود، بدن به تولید آن ادامه خواهد داد.
آزمایش ANCA نیاز به تجهیزات تخصصی و تفسیر دقیق توسط متخصصان آموزش دیده دارد. نمونه شما باید به آزمایشگاه بالینی که این آزمایشات را انجام می‌دهد ارسال شود و ممکن است به آزمایشگاه مرجع ارسال شود. بسته به آزمایشگاه، ممکن است چند روز تا یک هفته طول بکشد تا نتایج حاضر شود.
بله. این شرایط شامل آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک، بیماری‌های ریوی، هپاتیت خود ایمنی، استفاده از داروهای خاص و عفونت‌های مربوط به قلب (اندوکاردیت) یا سیستم تنفسی می‌شود.