آزمایش شمارش رتیکولوسیت

از شمارش رتیکولوسیت برای تعیین تعداد یا درصد رتیکولوسیت در خون برای کمک به بررسی شرایطی که بر گلبول‌های قرمز خون تأثیر می‌گذارد، مانند کم خونی یا اختلالات مغز استخوان استفاده می‌شود. رتیکولوسیت‌ها، سلول‌های قرمز خونی نسبتاً نابالغ و تازه تولید شده هستند. آن‌ها قبل از آزاد شدن در خون در مغز استخوان تشکیل و بالغ می‌شوند.

از شمارش تعداد رتیکولوسیت‌ها ممکن است در موارد زیر استفاده شود:

• به عنوان پیگیری و کمک به تعیین علت نتایج غیر طبیعی در شمارش کامل خون (CBC)، شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین یا هماتوکریت.
• برای تعیین اینکه آیا مغز استخوان به درستی کار می کند و به اندازه کافی به نیاز بدن به گلبول‌های قرمز پاسخ می‌دهد یا خیر.
• برای کمک به تشخیص و تفکیک انواع مختلف کم خونی

• برای پایش پاسخ به درمان، مانند آنچه در کم خونی فقر آهن انجام می‌گیرد
• برای کنترل عملکرد مغز استخوان به دنبال درمان‌هایی مانند شیمی درمانی
• برای پایش برعملکردمغز استخوان پس از پیوند مغز استخوان

اغلب، شمارش رتیکولوسیت با ابزار خودکار (آنالیزور خون) انجام می‌شود و می‌تواند همزمان با CBC انجام شود، که شامل شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت است. یا می‌توان تعداد مطلق رتیکولوسیت‌ها یا درصدی از رتیکولوسیت‌ها را گزارش کرد. برای یک درصد، تعداد رتیکولوسیت‌های شمارش دستی با تعداد کل گلبول‌های قرمز مقایسه می‌شود:

رتیکولوسیت (٪) = تعداد رتیکولوسیت‌ها ضربدر 100 تقسیم بر 1000 گلبول قرمزِ شمارش شده

برای پزشکانی که می‌خواهند از تعداد قطعی رتیکولوسیت اطلاع  داشته باشند، می‌توانند تعداد رتیکولوسیت مطلق را درخواست دهند:

شمارش مطلق رتیکولوسیت = رتیکولوسیت (٪) x تعداد گلبول‌های قرمز (x 1012 / L)  تقسیم بر 100

شمارش رتیکولوسیت ممکن است در موارد زیر انجام شود:

• نتایج CBC که کاهش تعداد گلبول‌های قرمز یا کاهش هموگلوبین و هماتوکریت را نشان می‌دهد.

• پزشک می‌خواهد عملکرد مغز استخوان را بررسی کند.
• شما علائم و نشانه‌های کم خونی یا خونریزی مزمن، مانند رنگ پریدگی، کمبود انرژی، خستگی، ضعف، تنگی نفس یا خون در مدفوع دارید.
• تشخیص داده شده که شما تحت شرایط خاصی هستید که بر تولید گلبول‌های قرمز تأثیر می‌گذارد، مانند کم خونی، فقر آهن، کمبود ویتامین B12 یا کمبود فولات، یا بیماری کلیوی (که می‌تواند بر تولید اریتروپویتین تأثیر بگذارد، هورمونی که توسط کلیه تولید می‌شود و تولید گلبول‌های قرمز توسط مغز استخوان را تحریک می‌کند)
• شما تحت پرتودرمانی یا شیمی درمانی هستید.
• شما پیوند مغز استخوان انجام داده‌اید.
• گاهی اوقات که تعداد افزایش یافته‌ای از گلبول‌های قرمز و افزایش هموگلوبین و هماتوکریت وجود دارد، برای کمک به تعیین درجه و میزان تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز.

نتایج باید به دقت و همراه با نتایج آزمایشات دیگر، مانند شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت یا CBC کامل، تفسیر شود.

 به طور کلی، تعداد رتیکولوسیت‌ها (تعداد یا درصد مطلق) بازتابی از فعالیت اخیر مغز استخوان است. نتایج ممکن است نشان دهد که آیا بیماری وجود دارد که باعث افزایش تقاضا برای گلبول‌های قرمز جدید می‌شود و یا اینکه آیا مغز استخوان قادر به پاسخگویی به نیاز اضافی است. گاهی اوقات، نتایج ممکن است تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز را نشان دهد.

وقتی کم خونی وجود دارد (به عنوان مثال، گلبول‌های قرمز کم، هموگلوبین کم، هماتوکریت کم) و مغز استخوان به تقاضای افزایش تعداد گلبول‌های قرمز به درستی پاسخ می‌دهد، در این صورت مغز استخوان گلبول‌های قرمز بیشتری تولید خواهد کرد و امکان آزاد شدن زودهنگام گلبول‌های قرمز نارس را فراهم می‌کند، که باعث افزایش تعداد رتیکولوسیت‌ها در خون می‌شود.

تعداد بالای رتیکولوسیت با شمارش پایین گلبول‌های قرمز، هموگلوبین کم و هماتوکریت کم (کم خونی) ممکن است نشان دهنده‌ی شرایطی از جمله موارد زیر باشد:

• خونریزی: اگر خونریزی کنید، چند روز بعد تعداد رتیکولوسیت‌ها افزایش می‌یابد تا تلاشی برای بازیابی گلبول‌های قرمز از بین رفته کند. اگر از دست دادن خون مزمن داشته باشید، در نتیجه مغزاستخوان تلاش می کند تا تقاضا برای گلبول‌های قرمز جدید را ادامه دهد، تعداد رتیکولوسیت‌ها در یک سطح افزایش می‌یابد (اگرچه از دست دادن خون منجر به کمبود آهن شود ممکن است تعداد رتیکولوسیت‌ها زیاد نباشد).

• کم خونی همولیتیک: در این شرایط، کم خونی ناشی از افزایش تخریب گلبول‌های قرمز است. مغز استخوان تولید گلبول‌های قرمز را افزایش می‌دهد تا جبران شود، در نتیجه تعداد رتیکولوسیت بالا است.

• بیماری همولیتیک نوزاد: این وضعیت باعث افزایش تخریب گلبول‌های قرمز می‌شود، شبیه کم خونی همولیتیک که در بالا توضیح داده شد.

تعداد رتیکولوسیت کم با  تعداد گلبول‌های قرمز کم، هموگلوبین کم و هماتوکریت کم (کم خونی) ممکن است در موارد زیر دیده شود:

• آنمی کمبود آهن

• کم خونی پرنیشیوز یا کمبود اسیدفولیک
• کم خونی آپلاستیک
• پرتو درمانی
• نارسایی مغز استخوان ناشی از عفونت یا سرطان
• بیماری شدید کلیه؛ این ممکن است باعث سطح پایین اریتروپویتین شود.
• اعتیاد به الکل
• بیماری غدد درون ریز

در صورتی که کم خونی وجود داشته باشد، ممکن است درصد رتیکولوسیت‌های موجود در خون در مقایسه با تعداد کلی گلبول‌های قرمز زیاد به نظر برسد. به منظور بررسی دقیق‌تر عملکرد مغز استخوان، ممکن است محاسبه‌ای به نام شمارش رتیکولوسیت اصلاح شده درخواست شود.

تعداد رتیکولوسیت اصلاح شده (٪) = رتیکولوسیت (٪) x [HCT بیمار (٪) / 45]

۴۵ به طور متوسط ​​هماتوکریت طبیعی در نظر گرفته می‌شود.

محاسبات دیگری که ممکن است گزارش شوند شامل شاخص تولید رتیکولوسیت (RPI) و کسر رتیکولوسیت نابالغ (IRF) است. IRF قبلاً به عنوان شاخص بلوغ رتیکولوسیت شناخته می‌شد. با این حال، IRF در حال حاضر متداول ترین اصطلاحی است که برای تعیین (کمیت) بخش جوانتر رتیکولوسیت‌ها استفاده می‌شود. (برای اطلاعات بیشتر به موارد زیر مراجعه کنید.)

آزمایش رتیکولوسیت نشانه‌ای از وجود بیماری است اما به طور مستقیم قادربه تشخیص بیماری خاصی نیست. اما نشانه‌ای است که نیاز به بررسی‌های بیشتری را می‌طلبد و ابزاری است که می‌تواند برای پایش بر اثربخشی درمان مورد استفاده قرار گیرد.

اگر به دنبال شیمی درمانی، پیوند مغز استخوان یا درمان کمبود آهن یا درمان کمبود ویتامین B12 یا فولات، تعداد رتیکولوسیت‌ها افزایش یابد، تولید گلبول‌های قرمز مغز استخوان شروع به بهبود می‌کند.

هنگامی که کم خونی ندارید، یا تعداد گلبول‌های قرمز بالا (پلی سیتمی) دارید، تعداد رتیکولوسیت بالا ممکن است نشان دهنده تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز باشد. برخی از شرایطی که ممکن است باعث این امر شود عبارتند از:

• پلی سیتمی ورا
• توموری که اریتروپویتین اضافی تولید می کند.

چندین آزمایش دیگر ممکن است همراه با شمارش رتیکولوسیت برای بررسی بیشترعوامل موثر بر تولید گلبول‌های قرمز استفاده شود. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:

• بررسی‌های مربوط به آهن

• ویتامین B12 و فولات

• هاپتوگلوبین
• G6PD
• اریتروپویتین

بعضی اوقات برای پیگیری نتایج غیرطبیعی در آزمایشات اولیه، آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی انجام می‌شود. این روش تهاجمی است و برای همه قابل انجام نیست. با این وجود، در صورت لزوم، می‌تواند اطلاعات بیشتری دهد.

در صورت کم خونی (تعداد گلبول‌های قرمز خون، هموگلوبین و هماتوکریت کم است)، ممکن است درصد رتیکولوسیت‌ها در مقایسه با تعداد کل گلبول‌های قرمز زیاد به نظر برسد. این امر تا حدی به دلیل آزاد شدن سلول‌های نابالغ زودرس، از مغز استخوان به گردش خون و مدت زمان طولانی‌تری که آن‌ها در خون جهت بالغ شدن، می‌گذرانند (از ۱ روز که حالت نرمال است تا ۳ یا ۴ روز). به منظور ارزیابی دقیق‌تر عملکرد مغز استخوان، درصد رتیکولوسیت (٪) اغلب با محاسبه‌‍ای به نام شمارش رتیکولوسیت اصلاح شده (CRC) اصلاح می‌شود. این محاسبه هماتوکریت شما را با مقدار هماتوکریت نرمال مقایسه می‌کند.

شاخص تولید رتیکولوسیت (RPI) محاسبه‌ای برای اصلاح درجه نارس بودن رتیکولوسیت است که نشان دهنده این است که سلول‌های رتیکولوسیت از مغز استخوان تا چه مقدار زود آزاد شده‌اند و چه مدت طول می‌کشد تا آن‌ها در جریان خون بالغ شوند. RPI و زمان بالغ شدن با هماتوکریت تفاوت دارد.

شاخص تولید رتیکولوسیت = تعداد رتیکولوسیت اصلاح شده / زمان بالغ شدن

زمان بالغ شدن بر اساس هماتوکریت بیمار است و فاکتورهای تصحیح آن از یک روز تا سه روز متفاوت است.

کسر رتیکولوسیت نارس (IRF) به عنوان نسبت رتیکولوسیت نابالغ به تعداد کل رتیکولوسیت محاسبه می‌شود. زمانی که آزمایش تعداد رتیکولوسیت انجام می‌شود، توسط دستگاه آنالیز خون گزارش می‌شود. در شرایط خاص، IRF نسبت به تعداد کل رتیکولوسیت‌ها شاخص بهتری برای پاسخ مغز استخوان است.

مقدار هموگلوبین موجود در رتیکولوسیت‌ها باتوجه به روش آزمایش، می‌تواند به عنوان میانگین هموگلوبین رتیکولوسیت (CHr) یا معادل هموگلوبین رتیکولوسیت (Ret-he) اندازه گیری و گزارش شود. این نتیجه آزمایش یکی از مقادیر گزارش شده هنگام بررسی خون با استفاده از دستگاه آنالیز خون است.

رتیکولوسیت‌ها سلول‌های قرمز خون "جوانی" هستند که قبل از بلوغ کامل توسط مغز استخوان آزاد می‌شوند. مقدار هموگلوبین موجود در رتیکولوسیت‌ها می‌‍تواند مشخص کند که آیا آهن کافی در طی چند روز گذشته در دسترس بوده است که در تولید هموگلوبین  و در نتیجه در تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان مشارکت کرده باشد. فایده‌‍ی این تست در شناسایی کمبود آهن عملکردی در شرایط بالینی خاص و ارزیابی کم خونی فقر آهن در کودکان است.

بله. اگر کم خونی در طی یک آزمایش معمول خون تشخیص داده شود، پزشک می‌تواند آزمایش بیشتری (از جمله تعداد رتیکولوسیت) را روی همان لوله خون درخواست کند و آزمایش در همان روز انجام شود.

بله. پزشک تعیین می‌کند که بعد از انتقال خون، چه مدت باید منتظر بمانید تا سپس آزمایش شمارش رتیکولوسیت را انجام بدهید.

در بعضی موارد، ممکن است روشی به نام آسپیراسیون مغز استخوان برای به‌دست آوردن نمونه‌ای از مغز برای بررسی در زیر میکروسکوپ انجام شود. گاهی اوقات این بهترین روش برای پزشک برای تعیین میزان عملکرد مغز استخوان است.

افرادی که به ارتفاعات بالاتر می‌روند به‌علت تطابق و سازگاری بدن در موقعیت مکانی جدید با شرایط اکسیژن کمتر، شمارش رتیکولوسیتی کمی بیشتر خواهند داشت.

 افراد سیگاری نیز ممکن است گلبول‌های قرمز و رتیکولوسیت‌های بیشتری داشته باشند. تعداد رتیکولوسیت‌ها ممکن است در دوران بارداری زیاد باشد. در نوزادان تازه متولد شده درصد بالاتری از رتیکولوسیت‌ها دیده می‍شوند، اما تعداد آنها در طی چند هفته پس از تولد کاهش یافته و مشابه تعداد رتیکولوسیت در بزرگسالان می‌شود.

به‌صورت سنتی، شمارش رتیکولوسیت‌ها با مشاهده لام رنگ آمیزی شده زیر میکروسکوپ و شمارش تعداد رتیکولوسیت‌ها در تعدادی از میدان‌های میکروسکپی، به صورت دستی انجام می‌شود. امروزه روش دستی با روش‌های خودكار (اتوماتیک) جایگزین شده است كه اجازه می‌دهد تعداد بیشتری از سلول‌ها شمارش شوند و بنابراین دقت شمارش رتیكولوسیت‌ها افزایش یافته است. روش خودکار در شناسایی رتیکولوسیت‌ها دقیق‌تر عمل می‌کند.