هنگامی که نتایج شمارش کامل خون (CBC) نشان می‌دهد که شمارش یا تعداد گلبول‌های قرمز، مقدار هموگلوبین وهماتوکریت کم هست یا علائم کم خونی وجود دارد. هنگامی که پزشک می خواهد عملکرد مغز استخوان بیمار را بررسی کند.
یک نمونه خون که از طریق سیاهرگ بازویی گرفته می‌شود، یا بعضی اوقات از روی انگشت یا پاشنه پا (نوزاد) گرفته می‌شود.
خیر.
رتیکولوسیت‌ها سلول‌های قرمز خونی نسبتاً نابالغ و تازه تولید شده هستند. شمارش رتیکولوسیت به تعیین تعداد یا درصد رتیکولوسیت در خون کمک می‌کند و بازتاب عملکرد یا فعالیت اخیر مغز استخوان است.
گلبول‌های قرمز خون در مغز استخوان تولید میشوند، جایی که سلول‌های بنیادی خون ساز (هماتوپوئتیک) از یکدیگر متمایز شده و رشد می‌کنند و در نهایت سلول‌های رتیکولوسیت را تشکیل می‌دهند که سرانجام به گلبول‌های قرمز بالغ تبدیل میشوند. رتیکولوسیت‌ها از نظر ظاهر و اندازه کمی بزرگ‌تر از گلبول‌های قرمز بالغ هستند. برخلاف بیشتر سلول‌های دیگر بدن، گلبول‌های قرمز بالغ هسته‌ای ندارند، اما سلول‌های رتیکولوسیت هنوز مقداری ماده ژنتیکی باقیمانده (RNA) را درون سیتوپلاسم خود دارند. با بالغ شدن، رتیکولوسیت‌ها آخرین بقایای RNA را از دست می‌دهند و بیشتر آنها در طی یک روز پس از آزاد شدن از مغز استخوان در خون، کاملاً رشد کرده و بالغ میشوند. تعداد یا درصد رتیکولوسیت‌ها شاخص خوبی برای توانایی مغز استخوان فرد در تولید کافی گلبول‌های قرمز خون است (اریتروپوئزیس).
گلبول‌های قرمز معمولا حدود ۱۲۰ روزدر گردش خون زنده می‌مانند و مغز استخوان به طور مداوم گلبول‌های قرمز جدید تولید می‌کند تا جایگزین آن‌هایی شود که پیر و تخریب میشوند یا در اثر خونریزی از بین می‌روند. معمولا، از طریق جایگزینی مداوم گلبول‌های قرمز تخریب شده یا از دست رفته، تعداد پایداری از گلبول‌های قرمز در خون حفظ می‌شود. معمولا، تعداد گلبول‌های قرمز سالم از طریق جایگزینی مداوم گلبول‌های قرمز تخریب شده یا از دست رفته در خون حفظ می‌شود.
انواع بیماری‌ها و شرایط ازجمله شرایطی که ممکن است منجر به خونریزی قابل توجهی شود، میتواند بر تولید گلبول‌های قرمز جدید یا بقای آنها تأثیر گذارد. این شرایط ممکن است منجر به افزایش یا کاهش تعداد گلبول‌های قرمز شود و ممکن است بر تعداد رتیکولوسیت‌ها تأثیر بگذارد.
علت افزایش تعداد (درصد بالاتر از نرمال) رتیکولوسیت‌ها:
خونریزی حاد یا مزمن (هموراژ) یا افزایش تخریب گلبول‌های قرمز (همولیز) میتواند منجر به کاهش گلبول‌های قرمز در خون و در نتیجه کم خونی (آنمی) شود. بدن با افزایش میزان تولید گلبول‌های قرمز و آزاد سازی زودترِ آنها در خون، قبل از اینکه به‌طور کامل بالغ شوند، خون از دست داده شده یا کم خونی‌ها (مانند کم خونی فقر آهن یا کم خونی پرنیشیوز) را جبران می‌کند. وقتی این اتفاق می‌افتد، تعداد و درصد رتیکولوسیت‌ها در خون افزایش می‌یابد تا زمانی که تعداد کافی گلبول‌های قرمز جایگزین آن‌هایی شود که از بین رفته‌اند یا تا زمانی که به ظرفیت تولید مغز استخوان برسد.
علت کاهش (درصد کمتر از نرمال) رتیکولوسیت‌ها:
ممکن است هنگامی که مغز استخوان به طور طبیعی کار نمی‌کند، گلبول‌های قرمز کم‌تری تولید شوند. این میتواند ناشی از یک اختلال مغز استخوان مانند کم خونی آپلاستیک باشد. کاهش تولید گلبول‌های قرمز نیز میتواند به دلیل عوامل دیگر باشد، به عنوان مثال، سیروز کبدی، بیماری کلیوی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای سرطان، سطح پایین هورمون اریتروپویتین یا کمبود برخی مواد مغذی مانند آهن، ویتامین B12 یا فولات، نیز می‌توانند موجب کاهش تولید گلبول‌های قرمز شوند.
کاهش تولید منجر به کاهش گلبول‌های قرمز در گردش خون، کاهش هموگلوبین و ظرفیت حمل اکسیژن، هماتوکریت پایین‌تر و کاهش تعداد رتیکولوسیت‌ها می‌شود. زیرا گلبول‌های قرمز قدیمی از خون خارج میشوند اما به طور کامل جایگزین نمی‌شوند.
گاهی اوقات، به دلیل تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز توسط مغز استخوان، تعداد رتیکولوسیت‌ها و تعداد گلبول‌های قرمز افزایش می‌یابد. این ممکن است به دلیل افزایش تولید اریتروپویتین، اختلالات ناشی از تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز به‌طور مزمن (پلی سیتمی ورا) و سیگار کشیدن باشد. برخی از داروها ممکن است تعداد رتیکولوسیت‌ها را کاهش یا افزایش دهند.
از شمارش رتیکولوسیت برای تعیین تعداد یا درصد رتیکولوسیت در خون برای کمک به بررسی شرایطی که بر گلبول‌های قرمز خون تأثیر می‌گذارد، مانند کم خونی یا اختلالات مغز استخوان استفاده می‌شود. رتیکولوسیت‌ها، سلول‌های قرمز خونی نسبتاً نابالغ و تازه تولید شده هستند. آنها قبل از آزاد شدن در خون در مغز استخوان تشکیل و بالغ میشوند.
از شمارش تعداد رتیکولوسیت‌ها ممکن است در موارد زیر استفاده شود:
اغلب، شمارش رتیکولوسیت با ابزار خودکار (آنالیزور خون) انجام می‌شود و میتواند همزمان با CBC انجام شود، که شامل شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت است. یا می‌توان تعداد مطلق رتیکولوسیت‌ها یا درصدی از رتیکولوسیت‌ها را گزارش کرد. برای یک درصد، تعداد رتیکولوسیت‌های شمارش دستی با تعداد کل گلبول‌های قرمز مقایسه می‌شود:
رتیکولوسیت (٪) = تعداد رتیکولوسیت‌ها ضربدر 100 تقسیم بر 1000 گلبول قرمزِ شمارش شده
برای پزشکانی که می‌خواهند از تعداد قطعی رتیکولوسیت اطلاع داشته باشند، می‌توانند تعداد رتیکولوسیت مطلق را درخواست دهند:
شمارش مطلق رتیکولوسیت = رتیکولوسیت (٪) x تعداد گلبول‌های قرمز (x 1012 / L) تقسیم بر 100
شمارش رتیکولوسیت ممکن است در موارد زیر انجام شود:
نتایج باید به دقت و همراه با نتایج آزمایشات دیگر، مانند شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت یا CBC کامل، تفسیر شود.
به طور کلی، تعداد رتیکولوسیت‌ها (تعداد یا درصد مطلق) بازتابی از فعالیت اخیر مغز استخوان است. نتایج ممکن است نشان دهد که آیا بیماری وجود دارد که باعث افزایش تقاضا برای گلبول‌های قرمز جدید می‌شود و یا اینکه آیا مغز استخوان قادر به پاسخگویی به نیاز اضافی است. گاهی اوقات، نتایج ممکن است تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز را نشان دهد.
وقتی کم خونی وجود دارد (به عنوان مثال، گلبول‌های قرمز کم، هموگلوبین کم، هماتوکریت کم) و مغز استخوان به تقاضای افزایش تعداد گلبول‌های قرمز به درستی پاسخ می‌دهد، در این صورت مغز استخوان گلبول‌های قرمز بیشتری تولید خواهد کرد و امکان آزاد شدن زودهنگام گلبول‌های قرمز نارس را فراهم می‌کند، که باعث افزایش تعداد رتیکولوسیت‌ها در خون می‌شود.
تعداد بالای رتیکولوسیت با شمارش پایین گلبول‌های قرمز، هموگلوبین کم و هماتوکریت کم (کم خونی) ممکن است نشان دهنده‌ی شرایطی از جمله موارد زیر باشد:
تعداد رتیکولوسیت کم با تعداد گلبول‌های قرمز کم، هموگلوبین کم و هماتوکریت کم (کم خونی) ممکن است در موارد زیر دیده شود:
در صورتی که کم خونی وجود داشته باشد، ممکن است درصد رتیکولوسیت‌های موجود در خون در مقایسه با تعداد کلی گلبول‌های قرمز زیاد به نظر برسد. به منظور بررسی دقیق‌تر عملکرد مغز استخوان، ممکن است محاسبهای به نام شمارش رتیکولوسیت اصلاح شده درخواست شود.
تعداد رتیکولوسیت اصلاح شده (٪) = رتیکولوسیت (٪) x [HCT بیمار (٪) / 45]
۴۵ به طور متوسط هماتوکریت طبیعی در نظر گرفته می‌شود.
محاسبات دیگری که ممکن است گزارش شوند شامل شاخص تولید رتیکولوسیت (RPI) و کسر رتیکولوسیت نابالغ (IRF) است. IRF قبلاً به عنوان شاخص بلوغ رتیکولوسیت شناخته می‌شد. با این حال، IRF در حال حاضر متداول ترین اصطلاحی است که برای تعیین (کمیت) بخش جوانتر رتیکولوسیت‌ها استفاده می‌شود. (برای اطلاعات بیشتر به موارد زیر مراجعه کنید.)
آزمایش رتیکولوسیت نشانه‌ای از وجود بیماری است اما به طور مستقیم قادربه تشخیص بیماری خاصی نیست. اما نشانه‌ای است که نیاز به بررسی‌های بیشتری را می‌طلبد و ابزاری است که میتواند برای پایش بر اثربخشی درمان مورد استفاده قرار گیرد.
اگر به دنبال شیمی درمانی، پیوند مغز استخوان یا درمان کمبود آهن یا درمان کمبود ویتامین B12 یا فولات، تعداد رتیکولوسیت‌ها افزایش یابد، تولید گلبول‌های قرمز مغز استخوان شروع به بهبود می‌کند.
هنگامی که کم خونی ندارید، یا تعداد گلبول‌های قرمز بالا (پلی سیتمی) دارید، تعداد رتیکولوسیت بالا ممکن است نشان دهنده تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز باشد. برخی از شرایطی که ممکن است باعث این امر شود عبارتند از:
چندین آزمایش دیگر ممکن است همراه با شمارش رتیکولوسیت برای بررسی بیشترعوامل موثر بر تولید گلبول‌های قرمز استفاده شود. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:
بعضی اوقات برای پیگیری نتایج غیرطبیعی در آزمایشات اولیه، آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی انجام می‌شود. این روش تهاجمی است و برای همه قابل انجام نیست. با این وجود، در صورت لزوم، میتواند اطلاعات بیشتری دهد.
در صورت کم خونی (تعداد گلبول‌های قرمز خون، هموگلوبین و هماتوکریت کم است)، ممکن است درصد رتیکولوسیت‌ها در مقایسه با تعداد کل گلبول‌های قرمز زیاد به نظر برسد. این امر تا حدی به دلیل آزاد شدن سلول‌های نابالغ زودرس، از مغز استخوان به گردش خون و مدت زمان طولانی‌تری که آنها در خون جهت بالغ شدن، می‌گذرانند (از ۱ روز که حالت نرمال است تا ۳ یا ۴ روز). به منظور ارزیابی دقیق‌تر عملکرد مغز استخوان، درصد رتیکولوسیت (٪) اغلب با محاسبهای به نام شمارش رتیکولوسیت اصلاح شده (CRC) اصلاح می‌شود. این محاسبه هماتوکریت شما را با مقدار هماتوکریت نرمال مقایسه می‌کند.
شاخص تولید رتیکولوسیت (RPI) محاسبهای برای اصلاح درجه نارس بودن رتیکولوسیت است که نشان دهنده این است که سلول‌های رتیکولوسیت از مغز استخوان تا چه مقدار زود آزاد شده‌اند و چه مدت طول می‌کشد تا آنها در جریان خون بالغ شوند. RPI و زمان بالغ شدن با هماتوکریت تفاوت دارد.
شاخص تولید رتیکولوسیت = تعداد رتیکولوسیت اصلاح شده / زمان بالغ شدن
زمان بالغ شدن بر اساس هماتوکریت بیمار است و فاکتورهای تصحیح آن از یک روز تا سه روز متفاوت است.
کسر رتیکولوسیت نارس (IRF) به عنوان نسبت رتیکولوسیت نابالغ به تعداد کل رتیکولوسیت محاسبه می‌شود. زمانی که آزمایش تعداد رتیکولوسیت انجام می‌شود، توسط دستگاه آنالیز خون گزارش می‌شود. در شرایط خاص، IRF نسبت به تعداد کل رتیکولوسیت‌ها شاخص بهتری برای پاسخ مغز استخوان است.
مقدار هموگلوبین موجود در رتیکولوسیت‌ها باتوجه به روش آزمایش، میتواند به عنوان میانگین هموگلوبین رتیکولوسیت (CHr) یا معادل هموگلوبین رتیکولوسیت (Ret-he) اندازه گیری و گزارش شود. این نتیجه آزمایش یکی از مقادیر گزارش شده هنگام بررسی خون با استفاده از دستگاه آنالیز خون است.
رتیکولوسیت‌ها سلول‌های قرمز خون "جوانی" هستند که قبل از بلوغ کامل توسط مغز استخوان آزاد میشوند. مقدار هموگلوبین موجود در رتیکولوسیت‌ها میتواند مشخص کند که آیا آهن کافی در طی چند روز گذشته در دسترس بوده است که در تولید هموگلوبین و در نتیجه در تولید گلبول‌های قرمز در مغز استخوان مشارکت کرده باشد. فایده‌‍ی این تست در شناسایی کمبود آهن عملکردی در شرایط بالینی خاص و ارزیابی کم خونی فقر آهن در کودکان است.
بله. اگر کم خونی در طی یک آزمایش معمول خون تشخیص داده شود، پزشک میتواند آزمایش بیشتری (از جمله تعداد رتیکولوسیت) را روی همان لوله خون درخواست کند و آزمایش در همان روز انجام شود.
بله. پزشک تعیین می‌کند که بعد از انتقال خون، چه مدت باید منتظر بمانید تا سپس آزمایش شمارش رتیکولوسیت را انجام بدهید.
در بعضی موارد، ممکن است روشی به نام آسپیراسیون مغز استخوان برای به‌دست آوردن نمونه‌ای از مغز برای بررسی در زیر میکروسکوپ انجام شود. گاهی اوقات این بهترین روش برای پزشک برای تعیین میزان عملکرد مغز استخوان است.
افرادی که به ارتفاعات بالاتر می‌روند به‌علت تطابق و سازگاری بدن در موقعیت مکانی جدید با شرایط اکسیژن کمتر، شمارش رتیکولوسیتی کمی بیشتر خواهند داشت.
افراد سیگاری نیز ممکن است گلبول‌های قرمز و رتیکولوسیت‌های بیشتری داشته باشند. تعداد رتیکولوسیت‌ها ممکن است در دوران بارداری زیاد باشد. در نوزادان تازه متولد شده درصد بالاتری از رتیکولوسیت‌ها دیده میشوند، اما تعداد آنها در طی چند هفته پس از تولد کاهش یافته و مشابه تعداد رتیکولوسیت در بزرگسالان می‌شود.
به‌صورت سنتی، شمارش رتیکولوسیت‌ها با مشاهده لام رنگ آمیزی شده زیر میکروسکوپ و شمارش تعداد رتیکولوسیت‌ها در تعدادی از میدان‌های میکروسکپی، به صورت دستی انجام می‌شود. امروزه روش دستی با روش‌های خودكار (اتوماتیک) جایگزین شده است كه اجازه می‌دهد تعداد بیشتری از سلول‌ها شمارش شوند و بنابراین دقت شمارش رتیكولوسیت‌ها افزایش یافته است. روش خودکار در شناسایی رتیکولوسیت‌ها دقیق‌تر عمل می‌کند.