این آزمایش بعنوان تست غربالگری و نظارت در مواجهه‌ی مزمن با سرب در بزرگسالان؛ و برای تشخیص کمبود آهن در کودکان انجام می‌شود.
هنگامی که به طور مزمن در معرض سرب قرار گرفته‌اید، به عنوان بخشی از برنامه پایش در رویارویی با سرب صنعتی، و یا اگر پزشک معالج شما مشکوک به مسمومیت با سرب است، به عنوان بخشی از پایش و تشخیص کمبود آهن در کودکان و نوجوانان این تست را درخواست می‌کند.
نمونه خون وریدی
خیر
زینک پروتوپورفیرین (ZPP) به طور معمول در گلبول‌های قرمز خون به مقدار کم وجود دارد، اما ممکن است سطح آن در افرادی که دچار مسمومیت سرب هستند و نیز در کم خونی فقر آهن افزایش یابد. این آزمایش میزان ZPP در خون را اندازه‌گیری می‌کند.
برای درک اینکه چگونه مسمومیت با سرب و کمبود آهن بر سطح ZPP تأثیر می‌گذارد، لازم است که در مورد heme بدانید.
هم از اجزای اصلی هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌ها و سلول‌های بدن منتقل می‌کند.
تشکیل heme در یک سری مراحل اتفاق می‌افتد که با قرار دادن یک اتم آهن به مرکز مولکولی به نام پروتوپورفیرین خاتمه می‌یابد. هنگامی که آهن کافی در دسترس نیست، مانند کمبود آهن، یا وقتی که وارد شدن آهن در ملکول پروتوپورفیرین مهار می‌شود (مانند مسمومیت با سرب)، بنابراین پروتوپورفیرین به جای آهن با روی ترکیب می‌شود و باعث ایجاد پروتوپورفیرین روی (ZPP) می‌گردد. وجود ZPP هیچ سودمندی در گلبول‌های قرمز خون ندارد زیرا نمی‌تواند به اکسیژن متصل شود.
هنگامیکه آهن کافی برای سنتز مناسبِ هم وجود ندارد، پروتوپورفیرین گلبول قرمز (EP) در این سلول‌ها تجمع می‌یابد.
درصد کمی از EP ممکن است بصورت باند (پیوند) نشده باقی بماند و می‌تواند به عنوان پروتوپورفیرین آزاد گلبول قرمز (FEP) اندازه گیری شود، باقیمانده EP (حدود ۹۰ درصد) به عنوان پروتوپورفیرین روی (ZPP) اندازه‌گیری می‌شود.
پروتوپورفیرین روی (ZPP) جهت کنترل مواجهه‌ی مزمن با سرب در بزرگسالان استفاده می‌شود. همچنین در فقر آهن افزایش یافته و ممکن است برای کمک به تشخیص این کمبود در کودکان درخواست شود. می‌توان سطح ZPP را با سطح هموگلوبین مقایسه کرد و نسبت ZPP به هم را بدست آورد که برای تشخیص کمبود آهن یک نسبت حساسی می‌باشد.
قرار گرفتن در معرض سرب در بزرگسالان
ممکن است آزمایش ZPP همراه با ازمایش سطح سرب برای بررسی میزان سطح سرب درخواست شود.
علاقمندان به سرگرمی‌هایی که با محصولات حاوی سرب کار می‌کنند و مردم و بویژه کودکانی که در خانه‌های قدیمی که قبل از ۱۹۶۰ ساخته شده‌اند، زندگی می‌کنند، ممکن است در معرض برخورد با محصولات رنگی که بر پایه سرب هستند بوده و در معرض خطر بیشتری برای مسمومیت با سرب باشند.
استنشاق یا خوردن ذرات گرد و غبار سرب از باتری‌های سربی، آب آلوده به سرب موجود در لوله‌ها، برخی از سوخت‌های حاوی سرب و غذاهایی که در ظروف لحیم شده با سرب منتقل شده اند نیز می‌توانند باعث فزایش سطح سرب شوند.
در یک محیط صنعتی، سازمان ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA) درخواست آزمایش ZPP را اجباری می‌کند و اکیداً توصیه می‌کند که هر بار که سطح سرب برای کنترل میزان قرار گرفتن در معرض سرب برای کارمند درخواست می‌شود آزمایش ZPP نیز انجام شود.
هر دو مورد ضروری هستند زیرا اگر فرد به تازگی در معرض سرب قرار گرفته باشد، و یا اینکه بصورت حاد در مواجهه با سرب قرار گرفته باشد ZPP آن را منعکس نمی‌کند زیرا با از بین رفتن یا حذف منبع آلودگی با سرب، بسرعت تغییر نمی‌کند.
بهترین حالت انجام تست ZPP برای نشان دادن مواجهه‌ی متوسط فرد به سرب، ۳ تا ۴ ماه بعد از مواجهه است.
ZPP به عنوان آزمایش غربالگری سرب در کودکان به اندازه کافی حساس نیست، زیرا مقادیر افزایش نمی‌یابد تا زمانی که غلظت سرب از حد قابل قبول عبور کند.
حداکثر غلظت سرب که در کودکان بی‌خطر تلقی می‌شود توسط کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) در سطح بسیار کمی تعیین شده است.
در این گروه سنی، آزمایشاتی که به طور مستقیم غلظت سرب خون را اندازه‌گیری می‌کنند، برای تشخیص قرار گرفتن در معرض سرب انجام می‌شود.
کم‌خونی فقر آهن در کودکان
در کودکان، گاهی اوقات نسبت ZPP / heme به عنوان شاخص اولیه کمبود آهن در خواست می‌شود. افزایش نسبت ZPP / heme یکی از اولین علائم ناکافی بودن ذخیره آهن است و قبل از بروز علائم یا علائم کم‌خونی در بیشتر جوانان مقدار آن افزایش می‌یابد. برای تأیید کمبود آهن، آزمایشات اختصاصی‌تری از وضعیت آهن لازم است.
ZPP ممکن است همراه با آزمایش سرب درخواست شود هنگامیکه مواجهه‌ی مزمن با سرب در بزرگسالان معلوم شده یا مشکوک باشد. علائم و نشانه‌های مسمومیت با سرب شامل موارد زیر است:
این آزمایش ممکن است هنگامی درخواست شود که یک کارمند در یک برنامه پایش شغلی سرب شرکت کند و یا کسی که وسیله‌ی سرگرمی داشته باشد، مانند کار با شیشه‌های رنگی، که فرد را در تماس مکرر با سرب قرار می‌دهد. نسبت ZPP / heme ممکن است به عنوان آزمایش غربالگری کمبود آهن در کودکان و نوجوانان یا هنگام شک به کمبود آهن درخواست شود.
برخی از علائم کمبود آهن عبارتند از:
اگر کم‌خونی ناشی از فقر آهن شدید باشد، ممکن است تنگی نفس، سرگیجه، درد قفسه سینه، سردرد و دردهای پا ایجاد شود. کودکان ممکن است دچار ناتوانی‌های یادگیری (شناختی) شوند.
علاوه بر علائم عمومی کم‌خونی، علائم خاصی نیز وجود دارد که مشخصه کمبود آهن است. این موارد شامل پیکا (هوس به خوردن مواد خاص مانند شیرین بیان، گچ، خاک یا خاک رس)، احساس سوزش در زبان یا یک زبان صاف، زخم در گوشه‌های دهان و تشکیل ناخن‌های قاشقی شکل دست و پا.
غلظت ZPP در خون معمولاً بسیار کم است. افزایش ZPP نشانگر ایجاد اختلال در تولید طبیعی heme است اما علت اختصاصی آن نیست. دلایل اصلی افزایش ZPP، کمبود آهن و مسمومیت با سرب است. مهم است که سطح ZPP در زمینه تاریخچه پزشکی شخص، یافته‌های بالینی و نتایج آزمایشات دیگر مانند فریتین، سرب و شمارش کامل خون (CBC) ارزیابی شود.
این احتمال وجود دارد که فرد هم دچار کمبود آهن و هم مسمومیت با سرب باشد.
در موارد قرار گرفتن مزمن در برابر سرب، ZPP منعکس کننده میانگین سطح سرب در ۳ تا ۴ ماه گذشته است. اگرچه، میزان سربی که در حال حاضر در خون و اندام و استخوان‌ها وجود دارد را نمی‌توان با آزمایش ZPP تعیین کرد. مقادیر ZPP به دنبال قرار گرفتن در برابر سرب، بسیار آهسته‌تر از غلظت سرب درخون افزایش می‌یابد و پس از قطع تماس با سرب، نیز مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا کاهش یابد.
افزایش نسبت ZPP / heme در یک کودک بیشتر به دلیل کمبود آهن است. کاهش نسبت ZPP / heme در طول زمان پس از مصرف مکمل آهن احتمالاً نشان‌دهنده درمان موفقیت آمیز است.
ZPP ممکن است در شرایط التهابی، عفونت‌ها و در افراد مبتلا به کم‌خونی بیماری مزمن افزایش یابد، اما به طور کلی برای پایش یا تشخیص این شرایط استفاده نمی‌شود. سطح ZPP بسیار بالا ممکن است در دو بیماری ارثی دیده شود:
پروتوپورفیریا و پورفیریای مادرزادی اریتروپوئتیک (به پورفیریا مراجعه کنید).
هر دو این اختلالات بسیار نادر هستند و با علائم مربوط به پوست (حساسیت شدید به نور خورشید) همراه هستند.
بسته به روشی که برای آزمایش ZPP استفاده می‌شود، مقادیر بالای سایر مواد در خون مانند بیلی روبین و ریبوفلاوین می‌تواند نتایج مثبت کاذب ایجاد کند. اگر نمونه قبل از آزمایش در مقابل نور محافظت نشود ممکن است مقادیر کاذب کم ایجاد شود.
اگر در یک محیط شغلی هستید که مرتباً در معرض تماس با سرب هستید، پزشک می‌تواند آزمایشات زیر را برای ارزیابی کلیه‌ها و تولید گلبول‌های قرمز شما درخواست دهد:
در این مورد با پزشک خود صحبت کنید. اگر سرگرمی مورد نظر یک فعالیت مکرر است، بنابراین ممکن است برای ارزیابی قرار گرفتن در معرض سرب، آزمایش ZPP و آزمایش سرب توصیه شود.
سطح ZPP می‌تواند افزایش داشته باشد بدون اینکه علائمی وجود داشته باشد و یا اینکه ممکن است علائم کمی وجود داشته باشد یا اینکه ممکن است علائمی داشته باشید که ارتباطی با قرار گرفتن در معرض سرب نداشته باشد.
خیر.این آزمایش تنها برای بزرگسالانی است که مشکوک به مواجهه‌ی مزمن با سرب هستند، وبه عنوان آزمایش غربالگری برای تشخیص کمبود آهن در کودکان یا گاهی اوقات برای آزمایش پورفیریایی که پوست را تحت تأثیر قرار می‌دهد، انجام می‌شود.