آزمایش هاپتوگلوبین

آزمایش هاپتوگلوبین در درجه اول برای کمک به تشخیص و بررسی کم خونی همولیتیک و تشخیص آن از کم خونی به دلایل دیگر استفاده می‌شود. آزمایش برای کمک به تعیین اینکه آیا گلبول‌های قرمز در حال تجزیه یا نابود شدن زودرس هستند استفاده می‌شود. ممکن است همراه با سایر آزمایشات آزمایشگاهی مانند شمارش کامل خون (CBC، شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت)، شمارش رتیکولوسیت‌ها، لاکتات دهیدروژناز، بیلی روبین، آزمایش مستقیم آنتی گلوبولین و اسمیر خون محیطی مورد استفاده قرار گیرد.

اگرچه آزمایش هاپتوگلوبین یک آزمایش حساس برای کم خونی همولیتیک است، اما نمی‌توان از آن برای تشخیص علت بیماری استفاده کرد. سایر تست‌های آزمایشگاهی، مانند اتوآنتی بادی‌ها برای تشخیص علل خودایمنی، آزمایش سلول داسی شکل، G6PD یا بررسی هموگلوبین برای تعیین علت ممکن است مورد نیاز باشد.

در صورت تزریق خون، ممکن است آزمایش هاپتوگلوبین همراه با آزمایش مستقیم آنتی گلوبولین درخواست شود تا مشخص شود که آیا واکنش انتقال خون داشته اید یا خیر. 

اگر سطح هاپتوگلوبین شما پایین است، ممکن است آزمایش برای پایش بر وضعیت شما، بررسی تغییرات غلظت و تعیین اینکه آیا افزایش تخریب گلبول‌های قرمز همچنان ادامه دارد یا خیر، بعد از مدتی تکرار شود.

هنگامی که علائم و نشانه‌های مرتبط با کم خونی همولیتیک را دارید، آزمایش هاپتوگلوبین درخواست می‌شود. برخی از نمونه‌ها عبارتند از:

• خستگی، ضعف
• رنگ پریدگی
• غش کردن
• تنگی نفس
• افزایش ضربان قلب
• زردی (زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها)
• ادرار قرمز یا قهوه‌ای (ناشی از وجود خون یا هموگلوبین)

آزمایش ممکن است زمانی انجام شود که سایر نتایج آزمایشگاهی با کم خونی همولیتیک مطابقت داشته باشد و حتی افزایش بیلی روبین، هموگلوبین در ادرار (هموگلوبینوری)، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز و افزایش تعداد رتیکولوسیت‌ها و لاکتات دهیدروژناز را نشان دهند.

نتایج با دقت و همراه با نتایج آزمایش‌های دیگر مانند شمارش رتیکولوسیت‌ها، شمارش گلبول‌های قرمز، هموگلوبین (Hb)، هماتوکریت (HCT) یا شمارش کامل خون (CBC) تفسیر می‌شوند.

هنگامی که سطح هاپتوگلوبین شما به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد، همراه با افزایش تعداد رتیکولوسیت‌ها و کاهش تعداد گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و هماتوکریت، به احتمال زیاد دچار درجه‌ای از کم خونی همولیتیک هستید و گلبول‌های قرمز خون در گردش تخریب می‌شوند (همولیز داخل عروقی).

اگر سطح هاپتوگلوبین شما طبیعی یا در حد مرز طبیعی باشد و تعداد رتیکولوسیت‌های شما افزایش یابد، احتمالاً تخریب گلبول‌های قرمز در اندام‌هایی مانند طحال و کبد اتفاق می‌افتد (همولیز خارج عروقی). چون هموگلوبین آزاد در خون آزاد نمی‌شود، هاپتوگلوبین مصرف نمی‌شود و در سطح طبیعی باقی می‌ماند. با این وجود، در موارد شدید همولیز خارج عروقی، سطح هاپتوگلوبین می‌تواند پایین باشد زیرا همولیز اضافی می‌تواند مقداری هموگلوبین آزاد را در گردش آزاد کند.

اگر سطح هاپتوگلوبین شما طبیعی است و تعداد رتیکولوسیت‌ها افزایش نیافته است، به احتمال زیاد کم خونی شما به دلیل تجزیه گلبول‌های قرمز نیست بلکه به دلایل دیگری است.

جدول زیر برخی از نتایج قابل مشاهده را خلاصه می‌کند:

اگر هاپتوگلوبین بدون علائم کم خونی همولیتیک کاهش یابد، ممکن است کبد مقدار کافی هاپتوگلوبین تولید نکند. این امر نشانه‌ی بیماری کبد است، با این وجود هاپتوگلوبین معمولاً برای تشخیص یا پایش بر بیماری کبد استفاده  نمی‌شود.

کمبود مادرزادی هاپتوگلوبین (به نام "anhaptoglobinemia" که ارتباطی با همولیز یا بیماری کبدی ندارد) نیز در جمعیت عمومی مشاهده می‌شود که حدود ۰/۱٪ از سفید پوستان و ۴٪ از آمریکایی‌های آفریقایی تبار (تا ۳۰٪ در آفریقایی‌ها با منشا آفریقای غربی) را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پزشک شما ممکن است آزمایش‌های بیشتری (به‌عنوان مثال، آزمایش هموپکسین) برای کمک به تعیین اینکه آیا کمبود هاپتوگلوبین مادرزادی است یا مربوط به همولیز گلبول‌های قرمز است، درخواست کند.

سطح پایین هپتوگلوبین برای نوزادان کمتر از ۶ ماه طبیعی است.

هاپتوگلوبین یک پروتئین "فاز حاد" محسوب می‌شود. این به این معنی که در بسیاری از بیماری‌های التهابی مانند کولیت اولسروز، بیماری روماتیسمی حاد، حمله قلبی و عفونت شدید افزایش می‌یابد. اگر یکی از این شرایط را دارید، می‌تواند تفسیر نتایج هاپتوگلوبین را پیچیده کند. آزمایش هاپتوگلوبین به‌طور کلی برای کمک به تشخیص یا پایش بر این شرایط استفاده نمی‌شود.

سطوح هاپتوگلوبین ممکن است تحت تاثیر از دست دادن حجم زیادی از خون و شرایط مرتبط با اختلال عملکرد کلیه و همچنین بیماری کبد قرار گیرد.

داروهایی که می‌توانند سطح هاپتوگلوبین را افزایش دهند شامل آندروژن‌ها و کورتیکواستروئیدها هستند. داروهایی مانند ایزونیازید، کینیدین، ​​استرپتومایسین و قرص‌های ضد بارداری، می‌توانند غلظت هاپتوگلوبین را کاهش دهند.

بستگی به علت کاهش سطح دارد.

اگر ناشی از همولیز حاد باشد، مانند آنچه ممکن است در واکنش انتقال خون  مشاهده شود، پس از برطرف شدن واکنش به حالت عادی برمی گردد.

اگر به دلیل همولیز مزمن باشد، در صورت و زمانی که شرایط زمینه‌ای برطرف شود، سطح باید به حالت عادی بازگردد. اگر وضعیت زمینه‌ای قابل حل نیست یا اگر کاهش سطح هاپتوگلوبین به دلیل کاهش تولید به دلیل بیماری کبدی است، ممکن است سطح همچنان پایین‌تر از حد معمول باشد.

در اکثر موارد خیر. این آزمایش معمولاً یا در آزمایشگاه بیمارستان انجام می‌شود یا به آزمایشگاه مرجع ارسال می‌شود.

آزمایش هاپتوگلوبین نیز ممکن است در آزمایشگاه به‌منظور اینکه مشخص شود که آیا نمونه خون همولیز شده به دلیل تخریب گلبول‌های قرمز در بدن واقع شده است یا اینکه به دلیل تخریب گلبول‌های قرمز پس از خونگیری پدید آمده، انجام شود. با این وجود، مطالعات کمی یافت شده است که از این نوع بهره‌برداری از این تست پشتیبانی می‌کند.