برای تعیین اینکه آیا جهش ژنی ارثی وجود دارد که خطر ابتلا به لخته خون از جمله ترومبوز ورید عمقی (DVT) و یا ترومبوآمبولی وریدی (VTE) را افزایش دهد، از این آزمایش استفاده می‌شود.
هنگامی که دچار لخته شدن خون به‌صورت غیر قابل توجیه شده‌اید (اپیزود ترومبوتیک)، به ویژه هنگامی که کمتر از ۵۰ سال سن دارید، یا دوره‌های مکرر DVT یا VTE دارید، و یا DVT یا VTE را در دوران بارداری تجربه کرده‌اید، یا اینکه DVT در نقاط غیرمعمول داشته‌اید و یا سابقه خانوادگی قوی در ترومبوز در شما وجود دارد، از این آزمایش بهره برده می‌شود.
نمونه خونی که از ورید بازویی گرفته شده است.
خیر.
فاکتور V لیدن و پروترومبین 20210 (PT 20210 یا موتاسیون فاکتور II) جهش‌های ژنتیکی هستند که با افزایش خطر ابتلا به لخته‌های خون نامناسب همراه هستند. این جهش‌ها توسط دو آزمایش جداگانه بررسی می‌شوند که DNA فرد را برای جستجوی جهش‌ها ارزیابی کنند. این دو تست اغلب با هم انجام می‌شوند تا مشخص شود که آیا فرد خطر لخته شدنِ بیش از حد را دارد.
فاکتور V و پروترومبین، فاکتورهای انعقادی هستند، دو عامل از یک گروه از پروتئین‌ها هستند که برای تشکیل مناسب لخته خون ضروری می‌باشند.
هنگامی که بدن فرد، آسیب دیده و خونریزی شروع می‌شود، فرآیندی به نام هموستاز شروع به تشکیل یک میخ پلاکتی در محل آسیب می‌کند تا به جلوگیری از خونریزی کمک کند. پلاکت‌ها به محل آسیب دیده می‌چسبند و در آن نقطه جمع می‌شوند و یک آبشار انعقادی به ترتیب فاکتورهای انعقادی را فعال می‌کند. در نهایت، لخته خون ایجاد می‌شود. پس از بهبودی ناحیه، لخته خون حل می‌شود. باید از هر یک از فاکتورهای انعقادی مقدارکافی وجود داشته باشد و هر یک باید عملکرد طبیعی داشته باشد تا یک لخته خون پایدار تشکیل شود و سپس در صورت عدم نیاز حل شود.
کمبود فاکتورهای لخته شدن (نقص کمی) یا عوامل لخته شدن که به درستی کار نمی‌کنند (نقص کیفی) می‌تواند منجر به خونریزی یا لخته شدن بیش از حد (ترومبوز) شود.
فاکتور V لیدن و PT 20210 دو جهشی هستند که افراد ممکن است از والدین خود به ارث ببرند و می‌توانند خطر لخته شدن خون را افزایش دهند. آن‌ها به صورت اتوزومال غالب به ارث می‌رسند. یک فرد ممکن است هتروزیگوت باشد به این معنی که یک نسخه از ژن جهش یافته را به ارث ببرد و یا هموزیگوت باشد، یعنی دو نسخه از ژن جهش یافته را به ارث ببرد. این حالت ممکن است تعیین کند که فرد تا چه حد تحت تأثیر قرار گرفته است.
این دو جهش مستقل هستند و به‌طور جداگانه آزمایش می‌شوند، اما آزمایشات اغلب همزمان به‌عنوان بخشی از روند بررسی لخته خون (اپیزود ترومبوتیک) در کسی انجام می‌شود که مشکوک به داشتن یک عامل خطر ارثی برای انعقاد خون، بصورت اختلال بیش از حدِ انعقادی باشد (بیش از حد انعقاد پذیر). هر آزمایش برای شناسایی وجود یا عدم وجود جهش خاص و تعیین اینکه فرد یک نسخه (هتروزیگوت) دارد یا دارای دو نسخه (هموزیگوت) از آن جهش است، استفاده می‌شود.
در طول عمل لخته شدن خون، فاکتور V به‌طور معمول توسط پروتئینی به نام پروتئین فعال شده C (APC) غیرفعال می‌شود تا از بزرگ شدن لخته خون جلوگیری کند. اما یک جهش ژنتیکی فاکتور V لیدن می‌تواند منجر به تغییر پروتئین فاکتور V شود که در برابر غیرفعال شدن توسط APC مقاومت می‌کند. نتیجه این می شود که لخته بیش از حد معمول فعال می‌ماند و باعث افزایش خطر تشکیل لخته خون در رگ‌های عمیق پاها (DVT) یا قطع و انسداد ورید (ترومبوآمبولی وریدی یا VTE) می‌شود.
در طی لخته شدن خون، آنزیمی پروترومبین را تبدیل به ترومبین می‌کند. جهش در ژن رمزگذار پروترومبین به نام پروترومبین 20210 می تواند منجر به افزایش مقدار پروترومبین و در نتیجه لخته شدن غیرطبیعی و افزایش خطر DVT یا VTE شود.
آزمایشات جهش فاکتور V لیدن (FVL) و جهش پروترومبین 20210 (PT 20210) دو آزمایشی هستند که برای کمک به تشخیص علت نامناسب بودن لخته شدن خون (ترومبوز) از جمله تومبوز ورید عمقی (DVT) و یا ترومبوآمبولی وریدی (VTE) انجام می‌شوند.
آزمایش جهش‌های فاکتور V لیدن و PT 20120 برای تعیین اینکه آیا فردی اختلالات مرتبط با لخته شدن خون را به ارث برده است یا خیر استفاده می‌شود و می‌تواند تعیین کند که آیا فرد یک نسخه از آن جهش را دارد یا دو نسخه از جهش (هتروزیگوت یا هموزیگوت) را دارا است.
این آزمایشات ممکن است برای کمک به تعیین دلیل ایجاد لخته خونِ نامناسب اولیه (اپیزود ترومبوتیک) انجام شود، به ویژه هنگامی که در یک فرد زیر ۵۰ سال رخ دهد، بی‌جهت و بدون دلیل باشد، یا در یک مکان غیر معمول مانند کبد (کبدی)، کلیه‌ها (کلیوی)، مغز (مغزی)، روده و لگن (مزانتریک) یا در رگ‌های چشم باشد. در صورت تکرار شدن VTE یا وجود سابقه خانوادگی قوی در ترومبوز، ممکن است این آزمایشات نیز انجام شود.
متخصصان، غربالگری جمعیت عمومی را توصیه نمی‌کنند و در مورد آزمایش اعضای خانواده افراد با جهش فاكتور V لیدن یا PT 20210 اختلاف نظر دارند. اگر جهش وجود داشته باشد، فرد در معرض خطر بیشتری برای ایجاد لخته خون است، اما در نحوه بیان واقعی ژن تنوع وجود دارد. به عنوان مثال، با فاکتور V لیدن، فقط ۱۰٪ از کسانی که با جهش فاکتور V لیدن روبرو هستند، یک رویداد ترومبوتیک دارند.
آزمایشات Factor V Leiden و PT 20210 هنگامی که فرد مشکوک به داشتن یک عامل خطر ارثی برای لخته شدن خون باشد، انجام می‌شود؛ به‌عنوان مثال هنگامی که فردی:
این آزمایشات ممکن است هنگامی انجام شود که یکی از اعضای درجه یک خانواده، مانند والدین یا خواهر و برادر، دارای جهش ژن فاکتور V Leiden یا PT 20210 باشد. با این حال یک پنل که توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری برای ارزیابی ژنومیک عملی توصیه شده در سال ۲۰۱۱ جمع‌بندی شده است؛ برای اینکه اگر هدف تصمیم گیری در مورد درمان با داروهای ضد انعقاد باشد، بزرگسالان بدون علائم VTE نیازی به آزمایش ندارند حتی اگر اعضای خانواده آن‌ها PT 20210 یا عامل V جهش لیدن را داشته باشند.
اگر اعضای خانواده بدون علامت بدانند که یک یا چند مورد از جهش‌ها را دارند، ممکن است تمایل داشته باشند تا فاکتورهای قابل کنترلِ لخته شدن مانند استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی، سیگار کشیدن و افزایش سطح هموسیستئین را کنترل کنند و از خطرات بالقوه‌ای که این وقایع را تحریک می‌کند مانند بی‌حرکتی و جراحی آگاه شوند. با این حال بسیاری از مبتلایان به جهش هرگز DVT یا VTE را تجربه نخواهند کرد.
اگر آزمایش ژنتیکی نشان دهد که فردی دارای یک کپی از ژن فاکتور V Leiden یا ژن PT 20210 است، پس فرد هتروزیگوت است. اگر دو کپی وجود داشته باشد، فرد برای این جهش، هموزیگوت است.
جهش فاکتور V لیدن رایج ترین استعداد ارثی لخته شدن بیش از حد، در ایالات متحده است و بیشترین شیوع آن در جمعیت سفیدپوستان است. بین ۳٪ تا ۸٪ از سفیدپوستان ایالات متحده یک نسخه از جهش فاکتور V لیدن را حمل می کنند و از هر ۵۰۰۰ نفر ۱ نفر دارای دو نسخه از جهش است. در حالی که موارد هموزیگوت فاکتور V لیدن نادرتر است، اما همچنین خطر بالاتری برای ترومبوز دارد. افرادی که دارای دو نسخه جهش هستند ممکن است تا ۸۰ برابر خطر ترومبوفیلی داشته باشند در حالی که کسانی که یک نسخه دارند در مقایسه با افرادی که جهش ندارند، ۴ تا ۸ برابر دچار خطر هستند.
فردی با جهش PT 20210 ممکن است هتروزیگوت یا هموزیگوت باشد، اگرچه یافتن افرادی که هموزیگوت هستند بسیار نادر است. در فرد هتروزیگوت مبتلا، یک افزایش خفیف تا متوسط در تولید ترومبین ایجاد خواهد شد، که با ۲/۵ تا ۳ برابر خطر ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی (VTE) در سفیدپوستان همراه است. اطلاعات کافی در مورد خطر در مورد افراد هموزیگوت وجود ندارد. اگرچه PT 20210 در ایالات متحده کمتر از فاکتور V لیدن است، اما حدود ۲٪ تا ۴٪ از سفیدپوستان (که معمولاً از نژاد اروپایی هستند)، واریاسیونی در ژن پروترومبین دارند. در ایالات متحده تقریباً از هر ۲۵۰ آفریقایی آمریکایی، ۱ نفر جهش دارد.
خطر لخته شدن بیش از حد از این جهش(ها) در افراد مختلف متفاوت است. اگر بدون علامت باشید، ممکن است هرگز DVT و یا VTE نداشته باشید. اگر یک یا چند رخداد لخته شدن خون داشته باشید، علت آن به احتمال زیاد، جهش است و شما در معرض خطر بیشتری برای یک حادثه‌ی انعقادی هستید. اگر جهش پیدا نشود، احتمالا علت آن دلیل دیگری دارد.
خطرات مرتبط با فاکتور V لیدن، PT 20210 و سایر کمبودهای عامل ارثی و اکتسابی، مستقل هستند. یک فرد می‌تواند بیش از یک عامل خطر برای لخته شدن خون مضر داشته باشد و خطرات مرتبط با آن تجمعی است.
عوامل خطر قابل کنترل مانند استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی و درمان جایگزینی هورمون (HRT) که به خطرات ارثی و خطرات اکتسابی اضافه می‌شود، ممکن است عوامل خطرزا را در ترکیب تشدید کند. به عنوان مثال اگر یک خانم یک نسخه ژن با واریانت فاکتور V Leiden داشته باشد، ممکن است حدود ۲ تا ۴ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به VTE باشد. اگر وی از داروهای ضد بارداری خوراکی نیز استفاده کند، خطر ترکیبی می تواند تا ۳۵ برابر بیشتر از خطر برای هتروزیگوزیت بودن به تنهائی برای فاکتور V لیدن باشد و خطر ابتلا برای زنان با فاکتور V لیدن که درمان جایگزینی هورمونی دریافت می کنند ۱۵ برابر بیشتر است.
گاهی اوقات ارزیابی برای حضور یک جهش فاکتور V لیدن می‌تواند با آزمایش مقاومت پروتئین فعال شده‌ی Cء(APC) شروع شود، اگرچه امروزه معمولاً انجام نمی‌شود. در حدود ۹۰٪ از مواقع، مقاومت APC به دلیل جهش فاکتور V لیدن است و آزمایش نسبت مقاومت APC، بیش از ۹۹ درصد حساسیت برای تشخیص جهش فاکتور V لیدن دارد. در صورت وجود مقاومت، آزمایش برای جهش ژن فاکتور V لیدن بر روی DNA فرد هم برای تایید تشخیص و هم برای تعیین اینکه آیا فرد یک یا دو نسخه از جهش را داراست (هتروزیگوت است یا هموزیگوت) انجام می‌شود. برخی مطالعات ارتباط معناداری بین جهش فاکتور V لیدن و سقط‌های مکرر را نشان داده‌اند.
چندین آزمایش دیگر ممکن است برای کمک به شناسایی عوامل اضافی که ممکن است در لخته شدن بیش از حد (ترومبوفیلی) موثر باشند، کمک کند. برخی از این موارد عبارتند از:
صرف نظر از علت زمینه‌ای، VTE معمولاً با یک دوره کوتاه ضد انعقاد، اغلب طی ۳ تا ۱۲ ماه درمان می‌شود. ترکیبی از هپارین، وارفارین و هپارین‌های با وزن مولکولی کم یا یکی از داروهای ضد انعقاد خوراکی جدیدتر ممکن است تجویز شود. در پایان این دوره زمانی، سطح خطر فرد مجددا ارزیابی می‌شود تا مشخص شود آیا نیاز به درمان بیشتر است یا خیر. درمان پیشگیرانه مادام العمر ممکن است برای برخی از بیماران لازم باشد.
به طور کلی خیر؛ از داروهای ضد انعقادی در صورت وجود DVT و یا VTE استفاده می‌شود. بسته به شرایط بالینی، درمان طولانی مدت ممکن است برای افراد خاص در نظر گرفته شود. لازم به ذکر است که دانستن اینکه آیا یک فرد مبتلا به DVT / VTE دارای جهش فاکتور V Leiden یا پروترومبین 20210 است، شدت یا مدت زمان درمان ضد انعقادی را تغییر نمی‌دهد.
خیر. اگر یکی از این جهش‌ها را داشته باشید، آن‌ها بخشی از آرایش ژنتیکی شما هستند و از بین نمی‌روند. با این حال مواردی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به لخته خون مانند عدم کشیدن سیگار، انجام دهید.
R2 (A4070G) جهش خفیف فاکتور V است و اعتقاد بر این است که مقاومت اضافی APC را هنگامی که در افرادی که برای FVL (R506Q) هتروزیگوت هستند، ایجاد می‌کند.
به خودی خود، جهش R2، عامل شناخته شده‌ای برای خطر ترومبوز وریدی در نظر گرفته نمی‌شود.