برای بررسی اثربخشی درمان کارسینوم سلول‌های کبدی (HCC)، نوعی سرطان کبد، در صورتی که قبل درمان سطح دس- گاما-کربوکسی پروترومبین بالا باشد؛ برای پایش بر عود کارسینوم سلول‌های کبدی
به صورت دوره‌ای هنگام درمان فرد مبتلا به کارسینوم سلول‌های کبدی
نمونه خونی که از ورید بازوئی گرفته می‌شود.
خیر
دس- گاما-کربوکسی پروترومبین (DCP) یک شکل غیر طبیعی از پروترومبین است، یک عامل لخته کننده که توسط کبد تولید می‌شود. این آزمایش میزان DCP در خون را اندازه گیری می‌کند تا بررسی کند که آیا درمان یک نوع سرطان کبد بنام کارسینوم سلول‌های کبدی (HCC) موثر است.
DCP می‌تواند توسط تومورهای کبدی تولید شود، و سطح آن اغلب همراه با نشانگرهای مرتبط با تومور مانند آلفا فتوپروتئین (AFP) و AFP-L3% در مواردی که فرد دارای HCC است یا خطر افزایش یافته عود HCC را دارد، بالا می‌رود. این آزمایش بطور بالقوه یک تومور مارکر مفید است.
انجمن سرطان آمریکا (ACS)، سرطان هپاتوسلولار را متداول‌ترین نوع سرطان کبد برمی‌شمارد که ۳ مورد از ۴ سرطان با منشا کبدی است. ACS تخمین می‌زند که سالانه بیش از ۴۰,۰۰۰ مورد جدید سرطان کبد در ایالات متحده تشخیص داده می‌شود و حدود ۲۹,۰۰۰ نفر به دلیل این بیماری می‌میرند. شیوع آن در ایالات متحده از سال ۱۹۸۰ بیش از سه برابر شده است. سرطان کبد در سایر نقاط جهان شیوع بیشتری دارد و هر ساله بیش از ۷۰۰,۰۰۰ نفر تشخیص داده می‌شوند.
بیشتر موارد سرطان سلول‌های کبدی در افرادی که بیماری‌های مزمن کبدی مانند هپاتیت و سیروز دارند، ایجاد می‌شود. در ایالات متحده، شایع‌ترین عامل خطر برای HCC عفونت مزمن هپاتیت C و در سراسر جهان هپاتیت Bمزمن است. وقتی چنین عفونتی حاصل شد، HCC ممکن است چندین دهه پس از عفونت اولیه ظاهر شود. HCC مردان را بیش از زنان مبتلا می‌کند و سن متوسط تشخیص آن ۶۲ سالگی است. علائم HCC، مانند توده کبدی، درد شکم، کاهش وزن، حالت تهوع، آسیت، زردی و بدتر شدن علائم در مبتلایان به هپاتیت مزمن و سیروز، اغلب تا مراحل بعدی (پیشرفته) بیماری وجود ندارد. به همین دلیل، HCC به ندرت زود تشخیص داده می‌شود مگر اینکه در افرادی که در معرض خطر بالایی هستند غربالگری انجام شود.
امید بود که آزمایش DCP به عنوان یک ابزار غربالگری و نظارت برای کمک به تشخیص زودهنگام HCC در مبتلایان به بیماری مزمن کبدی مفید واقع شود، اما مطالعات نتایج متفاوتی را نشان می‌دهد و دستورالعمل‌های اخیر انجمن آمریکایی مطالعات بیماری‌های کبدی (AASLD ) توصیه می کند که برای این منظور استفاده نشود.
چگونه نمونه برای آزمایش جمع آوری می‌شود؟
نمونه خون از طریق ورید بازوئی بدست می‌آید.
آیا برای اطمینان از کیفیت نمونه به آمادگی از قبل برای آزمایش نیاز است؟
به هیچ گونه آمادگی برای آزمایش نیاز نیست.
تست دس- گاما-کربوکسی پروترومبین ممکن است همراه با سایر مارکرهای توموری مانند آلفا فتوپروتئین (AFP) و یا AFP-L3% برای پایش بر اثربخشی درمان سرطان سلول‌های کبدی (HCG)، مورد استفاده قرار گیرد. همچنین ممکن است برای پایش بر عود HCC پس از درمان موفقیت آمیز مورد استفاده قرار گیرد.
هر نوع سرطان سلول‌های کبدی الزاما DCP تولید نمی‌کند. اگر DCP در ابتدا در کسی که مبتلا به HCC تشخیص داده شده بالا بوده است می‌توان از آن به عنوان یک ابزار نظارتی استفاده کرد. تست DCP به عنوان جایگزینی برای آزمایش‌های AFP یا AFP-L3٪ در نظر گرفته نمی‌شود، اما اطلاعات بیشتری در اختیار پزشک قرار می‌دهد. این آزمایشات به طور کلی میزان یا مقدار سرطان موجود را نشان می‌دهند.
در ژاپن، از DCP همراه با AFP و یا AFP-L3٪ برای غربالگری دوره‌ای افرادی که در معرض خطر بالا در پیشرفت هپاتیت مزمن یا سیروز به سمت HCC هستند، استفاده می‌شود. دستورالعمل‌های مربوطه در ایالات متحده و اروپا، استفاده از AFP یا DCP را به عنوان ابزار غربالگری تایید نکرده‌اند. با این حال، برخی از پزشکان ممکن است این آزمایش را برای کمک به ارزیابی خطر بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبدی برای پیشرفت به HCC همراه با سایر یافته‌های آزمایشگاهی و مطالعات تصویربرداری انجام دهند.
DCP جهت استفاده برای غربالگری جمعیت از نظر خطر ابتلا به سرطان HCC به اندازه کافی حساس و اختصاصی نیست.
تست DCP به طور روتین درخواست داده نمی‌شود. اما، در صورت تشخیص سرطان سلول‌های کبدی در فرد، ممکن است در ابتدا درخواست داده شود. در صورتیکه سطح اولیه بالا رفته باشد، ممکن است در طول درمان و بعد از درمان این نوع سرطان به طور دوره‌ای برای بررسی اثربخشی درمان درخواست شود و به صورت دوره‌ای همراه با AFP یا AFP-13% برای پایش عود سرطان درخواست شود.
هنگامیکه سطح DCP در شخصی که مبتلا به سرطان سلول‌های کبدی است افزایش یافته باشد، به معنی این است که این ماده توسط سلول‌های این نوع سرطان تولید می‌شود و می‌توان از این آزمایش به عنوان تومور مارکر استفاده کرد. از آنجا که این آزمایش به طور دوره‌ای و مرتب درخواست می‌شود، می توان تغییرات را با گذشت زمان ارزیابی کرد. کاهش غلظت در کسی که تحت درمان قرار دارد نشان دهنده پاسخ به درمان است. سطوحی که پس از درمان ثابت می‌مانند یا افزایش می‌یابد، نشان می دهد که درمان موثر نبوده است. افزایش سطح پس از اتمام درمان نشان دهنده عود سرطان سلول‌های کبدی است.
یک شخص می‌تواند سرطان سلول‌های کبدی داشته باشد بدون اینکه دارای DCP بالا باشد. تومور ممکن است DCP تولید نکند یا اینکه به اندازه کافی کوچک باشد و مقادیر قابل توجهیDCP تولید نکند.
افزایش در DCP و یا AFP برای کارسینوم سلول‌های کبدی جنبه‌ی تشخیصی ندارند. برای تشخیص تومور از اسکن تصویربرداری استفاده می‌شود. گاهی اوقات ممکن است نمونه برداری (بیوپسی) انجام شود و سلول‌های آن با استفاده از میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرند تا به تشخیص کمک کنند.
DCP همچنین می تواند در اثرهپاتیت حاد افزایش یابد. در افراد مبتلا به هپاتیت مزمن، افزایش خفیف در DCP وجود دارد، البته نه آنطوری که عموما در AFP دیده می‌شود وبطور کلی سطح آن بالا نیست.
اگر کسی از داروی ضد انعقاد وارفارین استفاده کند تا خطر لخته شدن خون را کاهش دهد، DCP به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد، زیرا این دارو با جلوگیری از عملکرد ویتامین k کار می‌کند و منجر به تولید همان فرم غیر طبیعی پروترومبین می‌شود که در HCC رخ می‌دهد. در کمبود ویتامین k نیز DCP افزایش می‌یابد.
یک فرد با کمبود پایدار ویتامین k یا زردی به دلیل انسداد کبد ممکن است سطح DCP بالا داشته باشد که به دلیل HCC نیست. برخی از آنتی بیوتیک‌های وسیع الطیف می‌توانند نتایج آزمایش DCP را تحت تأثیر قرار دهند.
بستگی به آزمایشگاهی دارد که آزمایش را انجام می‌دهد. این تست به تجهیزات ویژه‌ای نیاز دارد و توسط هر آزمایشگاهی انجام نمی‌شود. نمونه خون معمولاً به آزمایشگاه مرجع ارسال می‌شود و چند روز طول می‌کشد تا نتایج در دسترس باشد.
DCP جهت استفاده برای غربالگری جمعیت عمومی یا افراد سالم در نظر گرفته نشده است. اگر مبتلا به بیماری مزمن کبدی هستید و احتمالا پزشک به اطلاعات بیشتری نیاز داشته باشد، گاهی اوقات آزمایش DCP درخواست می‌شود.
شما باید با پزشک خود صحبت کنید. دستورالعمل‌های انجمن آمریکایی مطالعات بیماری‌های کبدی استفاده از DCP را به عنوان یک آزمایش غربالگری برای کارسینوم سلول‌های کبدی توصیه نمی‌کند، اما در برخی دیگر از نقاط جهان از این تست برای این منظور استفاده می‌شود.