برای کمک به تشخیص بیماری سلیاک و بررسی اثربخشی یک رژیم غذایی بدون گلوتن
نمونه خون وریدی که از ورید بازویی تهیه می‌شود.
دستورالعمل‌های پزشک معالج خود را رعایت کنید. برای تشخیص صحیح، لازم است برای مدت زمانی مثلا چندین هفته قبل از آزمایش، غذاهای حاوی گلوتن را مصرف کنید.
برای پایش‌بر بیماری سلیاک هنگامی که قبلاً بیماری شما تشخیص داده شده است، هیچ آمادگی خاصی لازم نیست.
بیماری سلیاک نوعی اختلال خود ایمنی است که با واکنش ایمنی نامناسب به گلوتن (پروتئین موجود در گندم و پروتئین‌های غذایی مرتبط در چاودار و جو) مشخص می‌شود. آزمایش‌های آنتی‌بادی بیماری سلیاک به تشخیص و پایش‌بر بیماری و برخی دیگر از شرایط حساس به گلوتن کمک می‌کند. این آزمایش‌ها اتوآنتی‌بادی‌های خون را که بدن به عنوان بخشی از پاسخ ایمنی تولید می‌کند، تشخیص می‌دهد.
این پاسخ ایمنی منجر به التهاب روده کوچک و آسیب و تخریب پرزهایی می‌شود که دیواره روده را پوشانده‌اند. پرزها، چین‌های کوچک بافتی هستند که سطح روده را افزایش می‌دهد و اجازه می‌دهد مواد مغذی، ویتامین‌ها، مواد معدنی، مایعات و الکترولیت‌ها در بدن جذب شوند. هنگامی‌که یک فرد ِ حساس در معرض گلوتن قرار می‌گیرد، بدن فرد اتوآنتی‌بادی تولید می‌کند که علیه اجزای سازنده‌ی پرزهای روده عمل می‌کند. وقتی پرزها آسیب ببینند یا از بین بروند، توانایی جذب غذا بسیار کم می‌شود و علائم و نشانه‌های مرتبط با سوء تغذیه و سوء جذب ایجاد می‌شوند.
نمونه‌برداری (بیوپسی) از روده باریک هنوز استاندارد طلائی برای تأیید تشخیص بیماری سلیاک محسوب می‌شود، اما دسترسی به آزمایش‌های خونِ کم تهاجمی‌تر برای غربالگری بیماری سلیاک تعداد بیوپسی‌های مورد نیاز را کاهش داده است.
برای دانستن جزئیات آزمایش به مطالب مندرج در قسمت "چگونه از این تست استفاده می شود؟" مراجعه کنید.
آزمایشات آنتی‌بادی بیماری سلیاک در درجه اول برای کمک به تشخیص و پایش بیماری سلیاک در افراد دارای علائم و نشانه‌ها، از جمله کم‌خونی و درد شکم استفاده می‌شود.
گاهی اوقات ممکن است از آزمایش سلیاک برای غربالگری بیماری سلیاک بدون علامت در کسانی که خویشاوندان نزدیکشان به این بیماری مبتلا هستند، استفاده شود زیرا حدود ٪۱۲-۴ از آن‌ها مبتلا به سلیاک هستند یا دچار این بیماری می‌شوند. آزمایش ممکن است در کسانی که بیماری‌های خود ایمنی دیگری دارند نیز درخواست شود.
آزمایش خون بیماری سلیاک میزان آنتی‌بادی‌های خاص را در خون اندازه‌گیری می‌کند. آزمایشات رایج عبارتند از:
آزمایشاتی که کمتر استفاده می‌شود شامل موارد زیر است:
مشخص شده است که tTg ماده‌ای است که در این آزمایش شناسایی شده است. تقریباً ٪۱۰۰ از افراد مبتلا به بیماری سلیاک فعال و ٪۷۰ از افراد مبتلا به درماتیت هرپتی فرمیس (حالت دیگری از حساسیت به گلوتن که باعث ایجاد راش‌های تاولی همراه با خارش و سوزش روی پوست می‌شود) دارای آنتی‌بادی‌های anti-EMA کلاس IgA هستند. انجام آزمایش و تفسیر آن سخت‌تر از anti-TTg است بنابراین کمتر استفاده می‌شود.
برای تأیید تشخیص بیماری سلیاک، بیوپسی از روده کوچک برای تشخیص آسیب به پرزهای روده بررسی می‌شود. با این حال، با توجه به ماهیت تهاجمی و هزینه بیوپسی، آزمایش‌های آنتی‌بادی اغلب برای شناسایی افرادی که احتمال بالای بیماری سلیاک دارند استفاده می‌شود. (برای اطلاعات عمومی در مورد نمونه‌برداری، به مقاله آسیب‌شناسی آناتومیک مراجعه کنید.)
آزمایش‌های بیماری سلیاک هنگامی انجام می‌شود که کسی علائم و نشانه‌هایی از بیماری سلیاک، سوء تغذیه یا سوء جذب را نشان دهد. علائم اغلب غیر اختصاصی و متغیر است و تشخیص بیماری را دشوار می‌کند. علائم ممکن است برای مدتی خفیف باشد و مورد توجه قرار نگیرد و سپس به تدریج بدتر شود یا به صورت پراکنده و نامنظم رخ دهد. این شرایط می‌تواند قسمت‌های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهد.
علائم و نشانه‌های گوارشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
علائم و نشانه‌های دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
در کودکان، آزمایشات بیماری سلیاک ممکن است هنگامی که کودک علایمی مانند موارد زیر را دارد ، درخواست داده شود:
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری سلیاک به درماتیت هرپتی فرمیس مبتلا هستند، بیماری که باعث ایجاد تاول‌های خارش‌دار روی پوست می‌شود. همچنین خطر ابتلا به لنفوم روده، (نوعی سرطان) افزایش می‌یابد.
هنگامی‌که فرد مبتلا به سلیاک برای مدتی رژیم بدون گلوتن داشته باشد، ممکن است یک یا چند آزمایش آنتی‌بادی درخواست شود. این کار برای تأیید کاهش سطح آنتی‌بادی و تأیید این‌که رژیم غذایی در برگرداندن آسیب مخاط روده موثر بوده است انجام می‌شود (این مسئله بعضی اوقات همچنان با بیوپسی دوم تأیید می‌شود).
افراد بدون علامت ممکن است در صورت داشتن خویشاوند نزدیک مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر مبتلا به سلیاک، مورد آزمایش قرار گیرند، اما آزمایش بیماری سلیاک در این زمان به عنوان تست غربالگری برای جمعیت عمومی توصیه نمی‌شود.
برخی از آزمایشات بیماری سلیاک و نتایج احتمالی
| تشخیص | DGP, IGG | DGP, IGA | TTG,IGC | TOTAL IGA | TTG,IGA |
| بیماری پیش فرض سلیاک | انجام نشده | انجام نشده | انجام نشده | نرمال | مثبت |
| علائمی که به احتمال زیاد به دلیل بیماری سلیاک نیستند. | منفی | منفی | منفی | نرمال | منفی |
| احتمالا بیماری سلیاک (منفی کاذب در آزمایشات anti-tTG, IgA and anti-DGP, IgA مربوط به کمبود کلی IgA کمبود ;gd کلی | مثبت | منفی | مثبت | کم | منفی |
|
بیماری سلیاک احتمالی (ممکن است در کودکان کمتر از ۳ سال دیده شود) |
مثبت (یا انجام نشده) | مثبت | منفی | نرمال | منفی |
تمام آزمایش‌های مثبت و نامشخص بیماری سلیاک به طور معمول با نمونه‌برداری (بیوپسی) از روده پیگیری می‌شود. از بیوپسی برای تشخیص قطعی بیماری سلیاک استفاده می‌شود.
اگر بیماری سلیاک درشما تشخیص داده شده و گلوتن را از رژیم غذایی خود حذف کرده‌اید، باید سطح اتوآنتی‌بادی کاهش یابد. اگر سطح آنتی‌بادی سقوط نکرده و علائم کاهش نیافته باشند، ممکن است اشکال مخفی گلوتن در رژیم غذایی وجود داشته باشد که حذف نشده‌اند (گلوتن اغلب در مواد غیر منتظره وجود دارد، از سس سالاد گرفته تا شربت سرفه تا چسب استفاده شده روی پاکت) یا ممکن است یکی از اشکال نادر بیماری سلیاک داشته باشید که به تغییرات رژیم غذایی پاسخ نمی‌دهد.
اگر چندین هفته یا چند ماه قبل از آزمایش هیچ گلوتن مصرف نکرده باشید، آزمایشات سلیاک ممکن است منفی باشد. اگر پزشک معالج شما هنوز به بیماری سلیاک مشکوک است، ممکن است پزشک یک چالش گلوتن انجام دهد - برای چند هفته یا چند ماه گلوتن را دوباره به رژیم شما وارد کرده تا ببیند آیا علائم دوباره برمی‌گردد. در آن زمان، ممکن است آزمایش‌های بیماری سلیاک تکرار شود یا نمونه برداری (بیوپسی) برای بررسی آسیب به پرزها در روده انجام شود.
اگرچه بیماری سلیاک نسبتاً شایع است (تصور می‌شود که از هر ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر در ایالات متحده ۱ نفر مبتلا باشد)، اما بیش‌تر افرادی که به این بیماری مبتلا هستند از آن اطلاع ندارند. به این دلیل است که علائم متغیر است - ممکن است خفیف یا وجود نداشته باشد، حتی اگر آسیب روده روی بافت بیوپسی وجود داشته باشد. از آنجا که این علائم ممکن است به دلیل شرایط مختلف دیگری نیز باشد، ممکن است گاهی برای سال‌ها تشخیص بیماری سلیاک از دست رفته یا به تأخیر بیافتد.
ممکن است آزمایشات بیش‌تری برای تعیین شدت بیماری و میزان عوارضی که فرد ممکن است تجربه کند، مانند سوء تغذیه، سوء جذب و درگیری سایر اندام‌ها، درخواست شود. مثال‌ها عبارتند از:
از آنجا که مبتلایان به بیماری سلیاک ممکن است شرایطی مانند عدم تحمل لاکتوز را نیز تجربه کنند، ممکن است آزمایش سلیاک همراه با آزمایشات دیگر عدم تحمل و آلرژی انجام شود.
گلوتن پروتئینی است که به طور طبیعی در دانه‌های غلات، به ویژه گندم وجود دارد و مسئول حالت الاستیک خمیر نان است. این ماده را می‌توان در بسیاری از غذاها یافت، به عنوان یک "چسب" که به غذاها کمک می‌کند شکل خود را حفظ کنند، عمل می‌کند. نمونه‌هایی از این غذاها عبارتند از:
علاوه‌بر گندم، گلوتن در بسیاری از غلات دیگر نیز یافت می‌شود، مانند:
آلرژی شامل واکنش‌های حساسیت بیش از حد و تولید آنتی‌بادی‌های خاص ایمونوگلوبولین E (IgE) است که علیه غلات مانند گندم و چاودار وارد عمل می‌شوند. این آنتی‌بادی‌ها ممکن است علائمی شبیه به علائم ناشی از بیماری سلیاک ایجاد کنند، اما فقط برای مدت کوتاهی پس از خوردن غذایی که به آن حساسیت دارید، این علائم را ایجاد می‌کنند. این واکنش ممکن است خفیف یا شدید باشد، اما محدود است و به روشی که بیماری سلیاک ایجاد می‌کند، به پوشش مخاطی روده شما آسیب نمی‌رساند. اگر احساس می‌کنید به گندم یا غلات دیگری آلرژی دارید، با پزشک خود در مورد آزمایش آنتی‌بادی‌های اختصاصی نسبت به آلرژن (IgE) صحبت کنید.
خیر. بیماری سلیاک از بین نمی‌رود. هنگامی که بیماری سلیاک تشخیص داده شد، باید یک رژیم غذایی بدون گلوتن را در زندگی خود رعایت کنید. اگر دوباره شروع به خوردن گلوتن کنید، به پوشش مخاطی روده آسیب می‌رسانید. فقط ممکن است مدتی طول بکشد تا علائم مجددا برگردند.
اگر به بیماری سلیاک بدون علامت مبتلا هستید، بهتر است رژیم بدون گلوتن را رعایت کنید. زیرا همچنان پرزهای روده شما آسیب خواهد دید و ممکن است دچار مشکلات سوء جذب باشید که باعث ایجاد عوارضی بی‌سروصدا مانند پوکی استخوان می‌شود. اگر در صحت تشخیص خود شک دارید، می‌توانید برای تأیید یافته‌ها با پزشک خود مشورت کنید.
این نکته تا حدودی بحث‌برانگیز است. برخی از کارشناسان فکر می‌کنند که افراد مبتلا به سلیاک باید از جو دوسر اجتناب کنند در حالی که برخی دیگر معتقدند که اکثر افراد مقادیر کمی از آن را تحمل می‌کنند. آن‌ها فکر می‌کنند که پروتئین‌های موجود در جو دوسر به طور قابل‌توجهی به بیماری سلیاک کمک نمی‌کند. این موضوعی است که باید با پزشک و متخصص تغذیه در مورد آن بحث کنید.
برای این مورد لازم است به پزشک مراجعه کنید.
آزمایش‌های ژنتیکی که به دنبال نشانگرهایی هستند که به شدت با بیماری سلیاک ارتباط دارند، اخیراً در دسترس قرار گرفته‌اند. این آزمایشات به دنبال نشانگرهای آنتی‌ژن لکوسیت انسانی DQ2 و DQ8 است. یک نتیجه مثبت بیماری سلیاک را تشخیص نمی‌دهد، زیرا حدود ٪۳۰ از جمعیت عمومی نیز این مارکرها را دارند اما فاقد بیماری هستند. با این حال، تقریباً همه افراد مبتلا به بیماری سلیاک از نظر DQ2 یا DQ8 مثبت هستند، بنابراین یک نتیجه منفی می‌تواند بیماری سلیاک را در افرادی که نتایج سایر آزمایشات، از جمله بیوپسی برای آن‌ها مشخص نیست، رد کند. این آزمایشات بیش‌تر برای اعضای خانواده افراد مبتلا به این بیماری که در یک گروه پرخطر قرار می‌گیرند و برای کسانی که نتایج آزمایش‌های تشخیصی دیگرشان غیرقطعی و ناکافی است بسیار مفید می‌باشد.
