- برای تشخیص جهش‌های ژن فیبروز کیستیک (CF)؛
- برای غربالگری یا کمک به تشخیص CF؛
- برای تعیین اینکه آیا شما ناقل جهش ژنتیکی CF هستید یا خیر و برای بررسی خطر تولد نوزاد مبتلا به CF
نمونه خونی که از پاشنه پای نوزاد با جمع آوری قطره‌ای خون روی کاغذ صافی گرفته می‌شود. برای کودکان بزرگتر یا بزرگسالان، نمونه خون از طریق سیاهرگ بازوئی جمع آوری می‌شود. گاهی اوقات با استفاده از خراش داخل گونه (سواب باکال) نمونه گرفته می شود. در مورد آزمایش قبل از تولد، مایع آمنیوتیک از طریق آمنیوسنتز یا نمونه پرزهای کوریونی گرفته می‌شود.
خیر.
فیبروز کیستیک (CF) یک بیماری ارثی است که عمدتاً ریه ها، پانکراس و غدد عرق را درگیر می‌کند و منجر به تولید مخاط غلیظ و چسبنده می‌شود و می تواند باعث عفونت‌های تنفسی مکرر و اختلال در عملکرد پانکراس بشود. پنل جهش ژن CF برای غربالگری یا تشخیص CF یا شناسایی ناقلان بیماری، جهش‌های رایج در ژن کد کننده پروتئین تنظیم‌کننده هدایت ترانس مامبران فیبروز کیستیک (CFTR) را که بر روی کروموزوم 7 است تشخیص میدهد.
هر سلول بدن انسان (به جز اسپرم و تخمک) دارای 46 کروموزوم است (23 کروموزوم از مادر و 23 کروموزوم از پدر). ژن‌های روی این کروموزوم‌ها طرح اولیه بدن را برای تولید پروتئین‌هایی تشکیل می‌دهند که عملکردهای بدن را کنترل می‌کنند.
فیبروز کیستیک به دلیل جهش در هر یک از دو نسخه ژن CFTR (یک نسخه از هر یک از والدین) ایجاد می شود. هر دو کپی (آللها) این جفت ژن باید غیرطبیعی باشند تا بیماری CF را ایجاد کنند. اگر تنها یک نسخه جهش یافته باشد، فرد حامل CF است. ناقلین معمولاً هیچ کدام از علائم CF را ندارند، اما می توانند نسخه غیرطبیعی ژن CF خود را به فرزندان خود منتقل کنند.
تا به امروز، بیش از 2000 جهش مختلف در ژن CFTR شناسایی شده است، اما تنها تعداد کمی از جهش‌ها رایج هستند. اکثر موارد فیبروز کیستیک در ایالات متحده توسط جهشی به نام deltaF508 (F508) ایجاد می‌شود.
توصیه‌های کالج آمریکایی ژنتیک پزشکی (ACMG) و کالج آمریکایی متخصصین زنان و زایمان (ACOG) منجر به پذیرش پانل استاندارد جهش ژن CF شده است. این جهش شامل 23 مورد از رایج ترین جهش ها (آنهایی که با فراوانی بیش از 0.1٪ در جمعیت عمومی ایالات متحده هستند) می‌باشد.
برخی از آزمایشگاه‌ها از پنل‌های گسترده‌تر تا 100 جهش یا بیشتر استفاده می‌کنند که برای شناسایی جهش‌های نادر به‌خصوص برای جمعیت‌های قومی خاص طراحی شده‌اند. اینها ممکن است حساسیت بهتری برای تشخیص جهش در برخی از جمعیت‌های قومی ایجاد کنند، اما توسط ACOG برای غربالگری عمومی توصیه نمی‌شوند. برخی از جهش‌های نادر تنها در تعداد کمی از افراد دیده می‌شوند و ممکن است با آزمایش‌های معمول، حتی با کمک پنل گسترش یافته ی فوق، شناسایی نشوند.
در پنل جهش ژن CF، آزمایشگاه به طور خاص ژن CFTR را در هر کروموزوم شماره 7 برای 23 جهش بررسی می‌کند. اگر پنل اولیه جهش‌ها یک جهش منفرد را نشان دهد، در فردی که مشکوک به CF باشد، ممکن است آزمایش اضافی برای سایر جهش های کمتر رایج انجام شود.
آزمایش جهش ژن فیبروز کیستیک (CF) ممکن است برای غربالگری CF در نوزادان در برخی ایالتها (همه ایالت‌های آمریکا برای CF غربالگری می‌کنند و برخی از ایالتها از این آزمایش برای غربالگری استفاده می‌کنند)، برای کمک به تشخیص CF، یا تعیین اینکه آیا یک فرد مبتلا به CF یا حامل یک جهش ژنتیکی CF مورد استفاده قرار بگیرد.
آزمایش جهش ژن CF ممکن است برای پیگیری یک آزمایش اولیه مثبت، مانند تست تریپسینوژن ایمیونوراکتیو بالا (IRT) یا تست کلرید عرق مثبت، برای تایید تشخیص فیبروز کیستیک استفاده شود.
پنل جهش CF را می‌توان به عنوان بخشی از آزمایشات قبل از تولد برای تعیین اینکه آیا والدین ناقل جهش ژن CF هستند و بنابراین در معرض خطر انتقال ژن جهش یافته به فرزندان خود هستند، استفاده می‌شود.
کالج آمریکایی متخصصین زنان و زایمان توصیه می‌کند که غربالگری برای افراد حامل ژن برای همه زنان در سن باروری در دسترس باشد تا زوج‌هایی که در معرض خطر داشتن فرزند مبتلا به CF هستند شناسایی شوند. این معمولاً با آزمایش متوالی انجام می‌شود:
پانل جهش ژن CF ممکن است در حالت‌های زیر درخواست شود:
هنگامی که فردی علائم و نشانه‌های CF را دارد، مانند:
نتایج آزمایش جهش ژن CF باید در زمینه علائم و نشانه‌های فرد و معاینه فیزیکی و همچنین سابقه پزشکی و خانوادگی، پیشینه قومیتی و نتایج سایر تست‌های آزمایشگاهی تفسیر شود.
اگر پانل جهش ژن CF دو نسخه از جهش‌های ژنی را شناسایی کند، آنگاه فرد مبتلا به فیبروز کیستیک تشخیص داده می‌شود. با این وجود، این آزمایش نمی‌تواند شدت یا خفیف بودن علائم را پیش بینی کند. افرادی که دقیقاً جهش‌های مشابه دارند ممکن است پیامدهای بسیار متفاوتی داشته باشند.
اگر پنل جهش ژن CF یک نسخه از یک جهش را نشان دهد یا منفی باشد و فرد مورد آزمایش علائم و نشانه‌های CF را داشته باشد، آزمایش‌های دیگری برای موتاسیون، آزمایش کلرید عرق و یا سایر تست‌های آزمایشگاهی برای بررسی عملکرد اندام ضروری است. ممکن است فرد دارای یک نوع نادر CF باشد که شناسایی نشده است یا ممکن است بیماری ریوی یا پانکراس یا بیماری دیگری به جز فیبروز کیستیک داشته باشد. ممکن است فرد ناقل باشد زیرا برخی از ناقلان CF ممکن است علائم و نشانه‌های مرتبط با CF را تجربه کنند.
اگر پانل جهش ژن CF برای یک نسخه از یک جهش مثبت باشد و فرد مورد آزمایش علائم و نشانه‌ها را نداشته باشد، احتمالاً فرد ناقل CF است. اگر فردی به عنوان حامل شناسایی شود، خواهر و برادرهای این شخص نیز ممکن است بخواهند وضعیت حامل بودن خود را تأیید کنند.
اگر نتایج پانل برای جهش منفی باشد و فرد هیچ علامت یا علامتی نداشته باشد، احتمالاً فرد CF ندارد و ناقل نیست. هنوز این خطر جزئی وجود دارد که فردی که آزمایش منفی می دهد، ناقل یک جهش نادر باشد که با پنل استاندارد شناسایی نشده است.
تشخیص زودهنگام فیبروز کیستیک به افراد مبتلا اجازه میدهد تا برای مراقبت‌های اختصاصی، برنامه‌های درمانی فردی و کنترل دقیق به مراکز CF ارجاع داده شوند. شروع درمان‌هایی مانند مصرف مکمل‌های آنزیمی خوراکی و ویتامین‌های محلول در چربی، یادگیری نحوه پاک‌سازی مخاط از راه‌های هوایی، و یادگیری تشخیص عفونت‌های تنفسی می‌تواند کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد و عوارض CF را به حداقل برساند.
پزشکان ممکن است رویکردهای متفاوتی برای غربالگری و تشخیص CF داشته باشند، و آزمایش جهش ژن ممکن است شامل یک سری مراحل باشد. گاهی اوقات، یک پزشک تصمیم می‌گیرد یک پنل استاندارد را درخواست دهد که شامل 23 مورد از رایج‌ترین جهش‌ها است. اگر نتایج منفی باشد و شک بالینی همچنان بالا باشد که یک فرد مبتلا به CF است، پزشک ممکن است درخواست کند که یک پنل گسترش یافته انجام شود، یا یک نتیجه منفی ممکن است به طور خودکار یک درخواست برای پنل گسترش یافته را برانگیزاند.
بر اساس اصل و نسب فرد مورد آزمایش، برخی از پزشکان ممکن است بلافاصله تشخیص خود را با پنل توسعه یافته شروع کنند. در هر دو سناریو، یک نتیجه پانل غربالگری منفی ممکن است منجر به درخواست توالی‌یابی ژن شود، روشی که می‌تواند جهش‌های نادری را که توسط پانل استاندارد یا توسعه‌یافته شناسایی نشده‌اند، بشناسد.
خیر، فقط جهش‌های خاص CF را بررسی می‌کند. در حال حاضر، هر بیماری ژنتیکی برای شناسایی آن نیاز به آزمایش DNA خاصی دارد (با فرض اینکه ژن و جهش‌های ایجاد کننده آن مشخص باشد).
خیر. تا به امروز، بیش از 2000 جهش مختلف در ژن CFTR که باعث فیبروز کیستیک می‌شود شناسایی شده است، اما تنها تعداد کمی از جهش‌ها رایج هستند. برخی از آزمایشگاه‌ها از پنل استاندارد توصیه شده توسط کالج آمریکایی ژنتیک پزشکی و کالج آمریکایی زنان و زایمان استفاده می‌کنند که ۲۳ مورد از رایج‌ترین جهش‌ها را آزمایش می‌کند (آنهایی که فرکانس‌های بیش از ۰.۱ درصد در جمعیت عمومی ایالات متحده دارند). برخی از آزمایشگاه‌ها پانل‌های توسعه یافته تا 100 یا بیشتر جهش را ارائه می‌دهند. با این وجود، حتی این موارد نیز تمام علل ژنتیکی فیبروز کیستیک را شناسایی نمی‌کنند.
بله. به طور کلی، فراوانی ناقلین CF در جمعیت های سفید پوست و یهودی اشکنازی بالاترین و در سایر گروه‌های قومی کمتر است. با توجه به نظر کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان، خطر ناقل بودن قبل از آزمایش ژنتیک برای گروه های قومی مختلف به شرح زیر برآورد می شود:
از آنجایی که اصل و نسب جمعیت ایالات متحده به طور فزاینده‌ای در حال ترکیب شدن است، داده‌های تاریخی و خطرات آماری در حال تغییر هستند. خطرات نقل شده بر اساس اصل و نسب تخمین زده می‌شود و خطر برای افراد دارای اجداد مختلط ممکن است ناشناخته باشد. برخی از خانواده‌ها همچنین ممکن است خطر اضافی جهش‌های نادر خاص را در شجره خانوادگی خود داشته باشند.
برنامه غربالگری نوزاد در هر ایالت شامل آزمایش فیبروز کیستیک است، بنابراین نیازی به درخواست آن نخواهید داشت. روش مورد استفاده ممکن است متفاوت باشد، برخی ایالتها آزمایش خون برای تعیین سطح تریپسینوژن ایمیونوراکتیو (IRT) را انجام می‌دهند و سایرین غربالگری CF را با آزمایش جهش ژنی به انجام می‌رسانند.