آزمایش تجزیه سنگ کلیه

تجزیه سنگ کلیه برای تعیین ترکیب شیمیایی آن، بعد از فیلتر کردن ادرار یا خارج شدن از دستگاه ادراری انجام می‌شود. یک آزمایشگاه به طور معمول مشخصات فیزیکی سنگ - اندازه، شکل، وزن، رنگ و بافت آن را ثبت می‌کند. اغلب اوقات، تصویری از سنگ گرفته می‌شود تا اندازه و شکل ظاهری آن ثبت شده باشد. همچنین ممکن است سنگ شکسته شود تا بتوان لایه‌های آن را مشاهده کرد. سپس یک یا چند آزمایش برای تعیین ترکیب سنگ انجام می‌شود.

تجزیه و تحلیل سنگ کلیه زمانی درخواست می‌شود که سنگ کلیه را دفع کرده و یا از طریق ادرار فیلتر شده بدست آمده و یا با مداخله‌ی پزشکی (سنگ شکنی با امواج، و یا عمل جراحی) از دستگاه ادراری شما خارج شده باشد.

گاهی اوقات ممکن است پزشک شک کند که شما سنگ کلیه دارید و از طریق آزمایش ادرار یا با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری در صورت مشاهده علائم و نشانه‌های زیر در جستجوی سنگ باشد:

•  درد شدید در ناحیه پشت کمر که ممکن است به کشاله ران منتقل شود (درد از علائم اصلی سنگ کلیه است)
•  درد شکم
•  تهوع و استفراغ (50٪ بیماران این را تجربه می‌کنند) 
• ادرار خونین، کدر و یا بد بو
•  تکرر ادرار 
• درد هنگام ادرار
•  تب و لرز، در صورت وجود عفونت

وقتی سنگ‌های راجعه دارید، اولین سنگ دیده شده آزمایش می‌شود. سنگ‌های بعدی در صورتی‌که پزشک لازم بداند، مورد آزمایش قرار می‌گیرند.

با تجزیه سنگ کلیه ترکیب شیمیایی سنگ مشخص می‌شود. انواع متداول سنگ کلیه عبارتند از: 

• اگزالات کلسیم
•  فسفات کلسیم
•  اسید اوریک 
• سنگ‌های استروویتی یا عفونی (فسفات آمونیوم منیزیم) - سنگ‌های مرتبط با عفونت باکتریایی 

این چهار نوع حدود 95٪ تا 99٪ سنگ کلیه را تشکیل می‌دهند که سنگ‌های اگزالات کلسیم متداول‌ترین آن‌ها هستند. 

سنگ‌های کمتر معمول عبارتند از: 

• سیستین - سنگ‌های مرتبط با دفع سیستین (اختلال ارثی)
•  مربوط به دارو - سنگ‌هایی که با داروهایی مانند گوایفنسین، ایندیناویر، تریامترن، آتازاناویر و داروهای سولفا همراه هستند 

با این حال، آزمایش تجزیه سنگ دلیل وجود سنگ را بدست نمی‌دهد. ممکن است شما یک بیماری زمینه‌ای یا وضعیتی داشته باشید که به موجب آن ماده شیمیایی خاصی را بیش از حد طبیعی در ادرار تولید و یا دفع کنید.

عدم نوشیدن مایعات کافی و یا داشتن ادرار با pH بالا یا پایین می‌تواند در خطر تشکیل سنگ موثر باشد. پیشگیری از تشکیل مجدد سنگ کلیه به شناسایی و رسیدگی به علت ایجاد سنگ بستگی دارد. 

به طور کلی ، اگر شما یک: 

• سنگ اگزالات کلسیم یا فسفات کلسیم داشته باشید، بنابراین احتمالاً کلسیم اضافی و یا اگزالات (یا بعضی اوقات سیترات بسیار کمی که به طور معمول کلسیم را متصل می‌کند اما سنگ ایجاد نمی‌کند) در ادرار دفع می‌کنید. سنگ‌های فسفات کلسیم اغلب به طور همزمان با سنگ‌های اگزالات کلسیم تشکیل می‌شوند.

سنگ‌ها ممکن است مربوط به: 

• تمایل ارثی به جذب بیش از حد کلسیم از رژیم غذایی باشد، که باعث افزایش کلسیم در ادرار (هایپرکلسوریا) می‌شود.
• فاکتورهای غذایی - مصرف غذا یا نوشیدنی حاوی مقادیر زیاد کلسیم یا اگزالات ممکن است منجر به افزایش مواد موجود در ادرار شود.
•  فاکتورهایی که بر جذب مواد مغذی تأثیر می‌گذارند، مانند بیماری التهابی روده یا جراحی روده - عدم تعادل در جذب مواد مغذی ممکن است منجر به کلسیم ادرار بیش از حد شود.
• تولید بیش از حد هورمون پاراتیروئید (هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه) ، منجر به افزایش کلسیم خون و ادرار می‌شود.
•  انواع اختلالات متابولیکی - این‌ها ممکن است منجر به درجاتی از اسیدوز متابولیک شود و در نتیجه مقدار بیشتری کلسیم از طریق ادرار دفع شود.
•  سنگ اسید اوریک - احتمال دارد که به دلیل شرایطی مانند نقرس یا اختلالات متابولیسم اسید اوریک مقادیر اضافی اسید اوریک تولید کنید. سنگ‌های اسید اوریک بیشتر در مردان دیده می شود و در افرادی که رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی دارند وجود دارد. 
• سنگ استروویت، احتمالاً نوع خاصی از عفونت باکتریایی دارید، اغلب در دستگاه ادراری، که منجر به تولید آمونیاک اضافی می‌شود. سنگهای استروویت در زنان بیشتر دیده می‌شود.
•  سنگ سیستین - ممکن است سیستین اضافی را در نتیجه یک اختلال ارثی نادر (سیستینوریا) تولید و دفع کنید.
• سنگ مربوط به دارو - به دلیل دارویی که مصرف می کنید، سنگ تشکیل می‌دهید.

انواع مختلفی از دیگر سنگ‌ها ممکن است در صورت وجود ماده شیمیایی اضافی و یا ادرار بسیار غلیظ که ممکن است در اثر کم آبی (دهیدراسیون) اتفاق بیفتد، تشکیل شوند.

هرکسی که مایعات کمی بنوشد یا مقدار زیادی ماده شیمیایی در ادرار داشته باشد، سنگ کلیه ایجاد نمی‌کند. برخی از سنگ‌ها به دلایل دیگری در افراد ایجاد می‌شوند. کسانی که یک سنگ کلیه داشته‌اند در معرض خطر بیشتری برای ایجاد سنگ‌های اضافی هستند. عوامل دیگری که می‌توانند در تشکیل یا افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه موثر باشند عبارتند از:

•  سابقه خانوادگی سنگ کلیه
•  وجود عفونت ادراری
•  ناهنجاری در ساختار کلیه‌ها ویا دستگاه ادراری (این ممکن است باعث جلوگیری از جریان ادرار و رسوب کریستال‌ها شود که منجر به تشکیل سنگ می‌شود.) 
• اختلالات کلیه مانند بیماری کلیه‌ی پلی کیستیک، وضعیتی که با وجود کیست‌های متعدد در کلیه مشخص می‌شود.

آزمایش خون، ادرار و آزمایش 24 ساعته ادرار معمولاً برای تعیین اینکه آیا مواد شیمیایی اضافی که ممکن است در تشکیل سنگ کلیه نقش داشته باشند تولید می‌کنید یا به طورکلی سلامت شما بررسی می‌شود. نتایج آزمایش می‌تواند بین تشخیص سنگ احتمالی و سایر شرایطی که ممکن است علائم مشابه داشته باشند اما به درمان متفاوت نیاز دارند، کمک کند. آزمایش ممکن است شامل موارد زیر باشد: 

• آزمایش خون و ادرار 24 ساعته برای بررسی کلسیم، اسید اوریک، کراتینین و گاهی اوقات اگزالات، سیترات، فسفات و یا سیستین
• تجزیه ادرار - برای بررسی وجود گلبول‌های قرمز و سفید خون، بلورها، علائم عفونت و اندازه‌گیری pH ادرار
• آزمایش شمارش کامل خون (CBC) برای ارزیابی گلبول‌های سفید خون از نظر علائم عفونت

بله، به شرطی که به سنگ کلیه مشکوک شده باشید و از طرف پزشک به شما آموزش داده شده باشد. از آنجا که تعیین زمان دفع سنگ غیرممکن است، غربالگری کلیه ادرار برای یافتن سنگ وبرای تجزیه آن مهم است.

خون و ادرار می‌توانند اطلاعات مهمی در مورد وضعیت شما ارائه دهند، اما دقیقاً نشان نمی‌دهند که کدام ترکیبات شیمیایی سنگ را تشکیل می‌دهند. هرچه پزشک شما اطلاعات بیشتری داشته باشد، شانس بیشتری دارد که بتواند به شما در جلوگیری از عود سنگ کمک کند.

به نوع و شکل و اندازه‌ی سنگ بستگی دارد و از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود، اما اغلب شدید است و گاهی اوقات باید با داروهای ضد درد قوی تجویز شود. برای بیشتر افراد، درد زمانی که سنگ در مجاری ادراری حرکت می کند، بسیار شدیدتر است.

شما باید با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین روش درمانی را برای شما درخواست کند. اگر سنگی با ترکیب کلسیم در کلیه وجود داشته باشد، ممکن است پزشک مصرف کلسیم را به میزان متوسطی کاهش دهد، اما تصویر بالینی ممکن است چندان با مصرف بیشتر یا کمتر مرتبط نباشد. بعضی از افراد کلسیم اضافی را از غذای خود جذب می‌کنند، اما مقدار کلسیم اضافی در ادرار مربوط به سدیم بیش از حد است، بنابراین به افرادی که سنگ‌های حاوی کلسیم داشته‌اند گفته می‌شود که مصرف نمک را کاهش دهند بعوض اینکه گفته شود که مصرف کلسیم را کاهش دهند. مصرف مقادیر زیاد کلسیم مکمل ممکن است در تشکیل سنگ کلیه نقش داشته باشد. گاهی اوقات کاهش شدید کلسیم می‌تواند تشکیل سنگ را بدتر کند و همچنین بر سلامت استخوان تأثیر بگذارد.

پزشک می‌تواند از آزمایشات تصویربرداری برای تعیین محل و ارزیابی سنگ کلیه استفاده کند. این آزمایشات می‌توانند تعیین کنند که آیا سنگ بدون مداخله پزشکی از بدن خارج می‌شود یا خیر.

این تست به تجهیزات و تخصص ویژه‌ای نیاز دارد. توسط هر آزمایشگاهی ارائه نمی‌شود. در بیشتر موارد، سنگ شما به یک آزمایشگاه مرجع ارسال می‌شود.

تقریباً 80٪ بیمارانی که دچار سنگ کلیه می‌شوند، مجددا آن را تشکیل می‌دهند. ازوقوع هر سنگ نمی‌توان پیشگیری کرد، اما مفیدترین کار نوشیدن مقدار کافی آب است تا به خوبی هیدراته شود. سایر اقدامات به شرایط خاص شما بستگی دارد.

روش‌های معمول تجزیه سنگ کلیه شامل طیف سنجی مادون قرمز و پراش سنجی اشعه ایکس است. 

می‌توانید اطلاعات بیشتر درباره این روش‌ها و سایر روش‌ها را در وب سایت آزمایشگاه تجزیه سنگ کلیه Louis C. Herring and Company مطالعه کنید.