Logo

آزمایش ژنتیکی تشخیص لوسمی پرومیلوسیتیک

اسامی مترادف: PML-RARA t(15;17)(q22;q12) ، لوسمی حاد پرومیلوسیتیک ، AML-M3 نام رسمی: لوسمی پرومیلوسیتیک، گیرنده اسید رتینوئیک آلفا

چرا آزمایش انجام می شود؟

برای کمک به تشخیص لوسمی حاد پرومیلوسیتی (APL)(نوعی سرطان خون حاد میلوئیدی (AML))، برای کمک به راهنمایی و یا نظارت بر درمان APL یا نظارت بر سلول‌های لوسمی که پس از درمان باقی مانده‌اند (حداقل بیماری باقی مانده) یا عود بیماری، از این آزمایش استفاده می‌شود.

چه زمانی باید آزمایش انجام شود؟

وقتی نتایج شمارش کامل خون (CBC) و یا علائم و نشانه‌ها، اعلام می‌کنند که بیمار دچار سرطان خون است. به طور دوره‌ای زمانی که تحت درمان APL هستید و یا در دوره بهبودی هستید اما نیاز به پیگیری دارید، از این آزمایش استفاده خواهد شد.

نمونه مورد نیاز ؟

نمونه خون وریدی یا یک نمونه مغز استخوان که با استفاده از روش آسپیراسیون مغز استخوان بدست می‌آید.

آیا برای انجام این تست به آمادگی خاصی نیاز است؟

خیر.

شرح آزمایش

گیرنده‌های لوسمی پرومیلوسیتیک/ اسید رتینوئیک آلفا یا PML-RARA، به توالی ژن همجوشی غیر طبیعی اشاره دارد. این حالت یک بازآرایی خاص از مواد ژنتیکی از دو کروموزوم جداگانه است (جابجائی کروموزومی یا ترانسلوکاسیون) و با نوع خاصی از سرطان خون در ارتباط است. توسط این آزمایش، PML-RARA را در خون یا مغز استخوان تشخیص داده و اندازه‌گیری می‌کنند تا مشخص کنند آیا فردی مبتلا به سرطان خون حاد پرومیلوسیتیک (APL) (زیرگونه‌ای از لوسمی حاد میلوئیدی (AML)) است.

انسانها به طور معمول ۲۳ جفت کروموزوم دارند که شامل ۲۲ جفت کروموزوم غیرجنسی (که به آن‌ها اتوزوم نیز گفته می‌شود) و ۱ جفت کروموزوم جنسی (XX برای زنان، XY برای مردان). ترکیب ژنتیکی یک فرد در کروموزوم‌های او وجود دارد. ژن‌هایی که روی کروموزوم‌ها قرار دارند، نقشه اولیه تولید هزاران پروتئین را تشکیل می‌دهند. گاهی اوقات به دلیل قرار گرفتن در معرض اشعه، سموم یا به دلایل نامشخص، ممکن است تغییراتی در کروموزوم‌ها و یا ژن‌های فرد در طول زندگی رخ دهد. این مواجهه می‌تواند منجر به جهش ژنی یا جابجائی (ترانسلوکاسیون) کروموزوم شود.

توالی ژن تلفیقی PML-RARA یکی از این تغییرات اکتسابی (جهش) است که با جدا شدن قطعات کروموزوم ۱۵ و کروموزوم ۱۷ و جابه‌جایی مکان آن‌ها (انتقال) ایجاد می‌شود. ناحیه ژن PML در کروموزوم ۱۵ سپس با ناحیه ژن RARA در کروموزوم ۱۷ جوش می‌خورد. این به عنوان جابه‌جایی متقابل شناخته می‌شود و این خاصیت معمولاً به صورت  (15،17)t بیان می‌شود.

بطور نرمال ژن PML پروتئینی را رمزگذاری می‌کند که از رشد سلول کنترل نشده جلوگیری می‌کند و به عنوان سرکوب کننده تومور عمل می‌کند. ژن RARA پروتئینی را که برای بلوغ گلبول‌های سفید خون بسیار مهم است، کد می‌کند؛ زیرا این سلول‌ها معمولا طی چندین مرحله در مغز استخوان قبل از آزاد شدن در گردش خون، رشد می‌کنند. ژن همجوشی جهش یافته PML-RARA، یک پروتئین همجوشی غیرطبیعی را کدگذاری می‌کند که هیچ یک از این عملکردها را انجام نمی‌دهد اما در عوض منجر به تولید و تجمع غیر قابل کنترل لکوسیت‌های سرطانی (لوکمیک) می‌شود که فراتر از مرحله پرومیلوسیت، بالغ نمی‌شوند. با ازدیاد این سلول‌های غیر طبیعی در مغز استخوان، علائم و نشانه‌های سرطان خون ظاهر می‌شود.

تا ۹۸ درصد موارد سرطان خون حاد پرومیلوسیتیک دارای یک مشخصه (15،17)t جابه‌جائی کروموزومی متقابل PML-RARA است. در حدود ۲ درصد موارد APL، جابه‌جائی‌های دیگر درگیر کننده‌ی ژن RARA و ژن‌هایی غیر از PML گزارش شده است.

این آزمایش، ژن همجوشی PML-RARA یا رونوشت‌های آن، کپی‌های RNA ساخته شده توسط سلول را از توالی ژن غیر طبیعی DNA، تشخیص می‌دهد. وجود آبنرمالیتی PML-RARA به تایید تشخیص APL کمک می‌کند.

آزمایش همچنین می‌تواند درمان APL را هدایت کند و حداقل بیماری باقی مانده را که می‌تواند کشنده باشد، نظارت نماید. درمان APL معمولا شامل اسید رتینوئیک تمام ترانس (ATRA) است (دارویی که به گیرنده‌های اسید رتینوئیک سلول‌ها متصل می‌شود). این دارو می‌تواند بر اثرات پروتئین غیرطبیعی PML-RARA غلبه کند و سیگنالینگ به‌طرف پائین و بلوغ WBC‌ها را القا کند. این روش درمانی همراه با شیمی درمانی به خوبی کار می‌کند اما فقط در آن مواردی که ژن همجوشی PML-RARA وجود داشته باشد. طبق گزارش‌های انجمن سرطان آمریکا، این درمان موجب بهبودی در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از این بیماران می‌شود. درصد کمی از افراد مبتلا به APL، بین ژن RARA و ژن دیگری همجوشی دارند و ممکن است از طریق ATRA درمانی بر اساس ژن اختصاصی درگیر شده، سود ببرند یا خیر.

سوالات متداول

این آزمایش برای تشخیص لوسمی پرومیلوسیتی غیر طبیعی/ گیرنده اسید رتینوئیک آلفا یا توالی ژن PML-RARA، استفاده می‌شود. این آزمایش برای کمک به تشخیص سرطان خون حاد پرومیلوسیتیک (APL) که توالی ژن PML-RARA در آن وجود دارد، برای راهنمایی درمان، نظارت بر پاسخ به درمان و نظارت بر عود بیماری، استفاده می‌شود. چند روش آزمایش مختلف برای ارزیابی PML-RARA در دسترس است و ممکن است برای اهداف مختلفی استفاده شود:

  • فلورسانس در هیبریداسیون درجا (FISH) - ممکن است برای کمک به تشخیص APL و یا کمک به تعیین درصد سلول‌های خون یا مغز استخوان که حاوی ژن غیر طبیعی و همجوش شده PML-RARA هستند، استفاده شود. این روش آزمایش از پروب‌های دارای برچسب رنگ فلورسنت برای "روشن کردن" توالی ژن PML-RARA در زمان حضور آن، استفاده می‌کند. همچنین می‌توان از FISH برای تشخیص انواع مختلف جابه‌جائی‌های درگیر کننده‌ی RARA و ژن‌های دیگر به غیر از PML استفاده کرد. این ممکن است به شناسایی بازآرایی‌های مقاوم در برابر دارو (مقاوم در برابر ATRA) کمک کند.
  • یک آزمایش مولکولی (واکنش زنجیره‌ای پلیمر از کمی در روش real-time، RQ-PCR) ممکن است برای کمک به تشخیص اولیه APL، انجام شود. آزمایش PML-RARA PCR کمی است، یعنی یک برآورد کلی از تعداد توالی ژن PML-RARA موجود در نمونه‌های خون و یا مغز استخوان فرد را ارائه می‌دهد. آزمایش PML-RARA PCR به طور معمول در زمان تشخیص اولیه برای تعیین مقدار پایه و سپس به صورت دوره‌ای برای کنترل واکنش فرد به درمان و در صورت دستیابی به بهبودی، برای کنترل مجدد عود، انجام می‌شود. PCR فقط همجوشی PML-RARA را تشخیص می‌دهد و ترکیب نادرتر RARA با ژن دیگر را تشخیص نمی‌دهد.

  • تجزیه و تحلیل کروموزوم - (آنالیز سیتوژنتیک استاندارد) برای تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی (به عنوان مثال، جابه‌جایی، حذف، افزایش یا از دست دادن کروموزوم) ممکن است به تشخیص APL کمک کند. این روش آزمایش شامل ارزیابی کروموزوم‌های شخص در زیر میکروسکوپ برای تشخیص ناهنجاری‌های ساختاری و یا عددی است. سلول‌های موجود در نمونه خون یا مغز استخوان مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مشخص شود آیا انتقال کروموزوم (15،17) PML-RARA t  وجود دارد یا خیر. این روش می‌تواند ترکیب نادرتر RARA با ژنی غیر از PML را تشخیص دهد؛ بنابراین اگر یکی از روش‌های دیگر آزمایش منفی باشد اما پزشک همچنان به شدت به APL مشکوک باشد، ممکن است از این روش استفاده شود.

در صورت مشکوک بودن پزشک به وجود سرطان خون در یک فرد و در تلاش برای تشخیص یا رد APL، آزمایش PML-RARA اغلب همراه با سایر آزمایشات خون و یا مغز استخوان انجام می‌شود. برخی از این آزمایشات دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

آزمایش هنگامی انجام می‌شود که پزشک مشکوک به وجود APL در فرد باشد. آزمایش اولیه ممکن است زمانی مشخص شود که در آزمایشات فردی یافته‌های غیر طبیعی در شمارش کامل خون (CBC) و یا لام خون مانند افزایش یا کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون، کاهش پلاکت‌ها، کاهش گلبول‌های قرمز و گلبول‌های سفید غیر طبیعی و نابالغ بنام پرومیلوسیت‌های لوسمیک و علائم غیر اختصاصی که ممکن است مربوط به سرطان خون باشد، وجود داشته باشد مانند:

  • خستگی یا ضعف
  • رنگ پریدگی پوست
  • کاهش وزن بدون دلیل
  • درد مفصل یا استخوان و یا بزرگ شدن طحال
  • خونریزی بیش از حد، کبودی یا لخته شدن خون غیرعادی

در اوایل بیماری APL، ممکن است فرد بدون علامت و یا با علائم کمی همراه باشد. با گذشت زمان و افزایش جمعیت سلول‌های خونی در مغز استخوان و افزایش تعداد سلول‌های غیر طبیعی لوسمی، فرد ممکن است دچار کم خونی، خونریزی طولانی مدت و عفونت‌های مکرر شود. افراد مبتلا به APL  ممکن است خونریزی و لخته شدن نامناسب خون را در صورت ابتلا به انعقاد داخل عروقی منتشر (DIC) (یک عارضه بالقوه تهدید کننده زندگی برای فرد دارای APL ) تجربه کنند. هنگامی که APL تشخیص داده شد، آزمایش مولکولی PML-RARA به صورت دوره‌ای برای نظارت بر پاسخ به درمان و نظارت بر سلول‌های لوسمی که پس از درمان باقی می‌مانند (حداقل بیماری باقی‌مانده) یا عود بیماری، انجام می‌شود.

هنگامی که توالی ژن PML-RARA تشخیص داده نشود و پزشک مشکوک به باز آرایی دیگری از جمله ژن RARA باشد، ممکن است گاهی اوقات تجزیه و تحلیل سیتوژنتیک استاندارد انجام شود.

اگر شخصی دارای پرومیلوسیت غیرطبیعی در خون و مغز استخوان باشد و توالی ژن PML-RARA داشته باشد، در این صورت فرد مبتلا به APL تشخیص داده می‌شود.

وجود PML-RARA به این معنی است که فرد احتمالا از درمان با اسید رتینوئیک تمام ترانس (ATRA) بهره خواهد برد. این دارویی است که می‌تواند به سلول‌های لوسمی پرومیلوسیتیک کمک کند تا همچنان تمایز یافته و بالغ شوند. ATRA به طور معمول در مواردی که ژن همجوشی PML-RARA وجود دارد، موثر است. درصد کمی از افراد مبتلا به APL، بین RARA و ژن دیگری همجوشی دارند و بسته به ژن شریک درگیر ممکن است از درمان ATRA بهره‌مند بشوند یا نشوند.

هنگام پیگیری و نظارت بر درمان، کاهش مقدار PML-RARA در خون یا مغز استخوان با گذشت زمان به معنای پاسخ دادن فرد به درمان است. اگر تعداد سلول‌هایی که PML-RARA دارند پایین‌تر از حد تشخیص آزمایش بیایند و تعداد سلول‌های خونی فرد طبیعی باشد، در این صورت فرد در حال بهبود است. افزایش سطح PML-RARA با گذشت زمان نشانگر پیشرفت یا عود بیماری است.

اگر فرد مبتلا به APL از نظر توالی ژن PML-RARA مثبت نباشد، در این صورت ممکن است به آن فرد ATRA درمانی داده نشود و از آزمایش مولکولی PML-RARA نمی‌توان برای نظارت بر فرد استفاده کرد.

ابتدا نمونه‌ی خون و مغز استخوان به عنوان بخشی از فرآیند تشخیص اولیه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، اما نظارت و پیگیری غالبا بر روی نمونه‌های خون انجام می‌شود. تنوع قابل توجهی در بین آزمایشگاه‌ها در استفاده از روش‌های مختلف آزمایشگاهی وجود دارد. بنابراین برای فرد مبتلا به APL، در صورت امکان آزمایش مولکولی PML-RARA باید توسط همان آزمایشگاه انجام شود. افزایش و کاهش سطح PML-RARA معمولا مهم‌تر از نتیجه‌ی یکبار آزمایش است.

احتمال دارد. به عنوان مثال ژن همجوشی BCR-ABL یک تغییر ژنتیکی جابه‌جایی است که با کروموزوم‌های مختلف و لوسمی‌های مختلف، یعنی لوسمی میلوژن مزمن (CML) و لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL) همراه است.

خیر. این تغییر ژنتیکی تغییری است که در طول زندگی فرد به دست می‌آید و به ارث نمی‌رسد.

آزمایش فقط وقتی در نظر گرفته می‌شود که پزشک به وجود APL مشکوک باشد یا بخواهد آن را رد کند. APL نوع فرعی لوسمی حاد میلوئیدی (AML) است. اکثر افراد مبتلا به سرطان خون توالی ژن PML-RARA نخواهند داشت.

این بستگی به آزمایشگاهِ محل انجام تست دارد. آزمایش PML-RARA به تجهیزات و تخصص ویژه‌ای نیاز دارد. این آزمایش باید توسط آزمایشگاه تخصصی بیمارستان یا آزمایشگاه مرجع انجام شود و ممکن است چندین روز طول بکشد تا نتایج بدست آید.

© 2020 پل ایده آل پارس. تمام حقوق نزد شرکت پل ایده‌ال پارس محفوظ است.

WWW.MEDPIP.COM