آزمایش لیتیوم

آزمایش لیتیوم برای اندازه‌گیری و پایش بر میزان لیتیوم در خون شما استفاده می‌شود تا  پزشک بتواند تشخیص دهد که آیا سطح خونی دارو در محدوده درمانی است که بتواند اختلال دو قطبی شما را درمان کند (دامنه ی درمانی) یا خیر. هنگامیکه برای اولین بار شروع به مصرف لیتیوم می‌کنید ممکن است این آزمایش برای اندازه‌گیری سطح خونی دارو به منظور تنظیم دوز و رسیدن به سطح خونی مورد نظر هر چند روز یکبار انجام شود و همچنین ممکن است در فواصل منظم یا در صورت لزوم برای مراقبت از سطح خونی دارو مورد استفاده قرار گیرد. اگر شروع به مصرف داروهای اضافی کنید، ممکن است پزشک شما یک یا چند آزمایش لیتیوم را برای نتیجه گیری در مورد اثر داروهای دیگر روی سطح لیتیوم تجویز کند. در صورت مشکوک بودن به سمیت، نیز ممکن است آزمایش لیتیوم انجام شود.

هنگام شروع درمان لیتیوم، برای رسیدن به سطح خونی لازم که برای درمان موثر باشد آزمایش لیتیوم به طور مکرر انجام می‌شود. سپس برای حفاظت و مراقبت از سطح دارو در محدوده‌ی  فوق، آزمایشات لیتیوم در فواصل منظم انجام می‌گیرد.

همچنین در صورتیکه به نظر برسد که وضعیت و شرایط شما به لیتیوم پاسخ نمی‌دهد، برای بررسی اینکه ممکن است سطح خونی دارو کم باشد (در نتیجه دارو تاثیر لازم را ندارد) و یا برای تعیین اینکه آیا شما درمان را رعایت می‌کنید (لیتیوم را به طور منظم مصرف می‌کنید) نیز آزمایش لیتیوم درخواست می‌شود. از طرف دیگر ممکن است در صورت بروز یک سطح دردسرساز از عوارض جانبی و یا بروز علائمی که برای پزشک معالج شما شک به مسمومیت را مطرح کند، نیز این آزمایش درخواست می‌شود، مانند:

• علائم واکنش آلرژیک به لیتیوم، مانند کهیر، مشکل تنفسی، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو

• خواب آلودگی، کمبود انرژی

• سرگیجه

• ضعف عضلانی

• عدم هماهنگی و تلو تلو خوردن

• لکنت زبان

• عوارض گوارشی مانند حالت تهوع، استفراغ یا اسهال

• گیجی

• لرزش نامنظم یا تکان

• بی قراری

• بی علاقگی

• تکرر ادرار

• احساس تشنگی شدید

• تب

سطح بسیار بالا در لیتیوم می‌‌تواند منجر به حالت رخوت و بیحرکتی با کاهش پاسخ به تحریکات، تشنج، نارسایی کلیه و مرگ شود.

نمونه خون برای سطح لیتیوم به طور کلی ۱۲ ساعت پس از مصرف آخرین دوز گرفته می‌شود. از آنجا که زمان مصرف دوز متفاوت است و برخی از فرمولاسیون‌ها در زمان طولانی‌تری آزاد می‌شوند، مشخصات نمونه ممکن است متفاوت باشد.

محدوده درمانی برای لیتیوم ۰/۶ تا ۱/۲ میلی‌مول در لیتر تعیین شده است. در این محدوده، بیشتر مردم بدون اینکه علائم سمیت را نشان بدهند به دارو پاسخ می‌دهند.

پاسخ و عوارض جانبی در افراد متفاوت است. برای برخی از افراد مبتلا به اختلال دو قطبی، استفاده از دوز دارو در محدوده‌ی درمانی پائین (یعنی حدود ۰/۶ میلی‌مول در لیتر) اثر درمانیِ کافی ندارد. دیگران ممکن است عوارض جانبی بیش از حد را در انتهای بالای محدوده درمانی تجربه کنند. شما باید با پزشک خود همکاری کنید تا دوز مناسب برای شما را پیدا کند.

به طور کلی، وقتی نتایج لیتیوم در محدوده درمانی باشد و هم پزشک و هم شما از اینکه به طور مناسب اختلال دوقطبی شما کنترل می‌شود، راضی باشند، در این صورت دوز لیتیوم مناسب است، به خصوص اگر عوارض جانبی قابل توجهی نداشته باشید.

اگر سطح خونی زیر حد درمانی باشد، احتمالاً داروی کافی دریافت نمی‌کنید. اگر سطح لیتیوم بیش از حد درمانی باشد و اگر عوارض جانبی قابل توجهی در دوز فعلی وجود داشته باشد، احتمالاً دوز آن بسیار زیاد است. در این موارد، پزشک ممکن است دوز لیتیوم را تنظیم کند. با این حال، شما نباید بدون مشورت با پزشک خود، داروی خود را کاهش داده یا قطع کنید زیرا می‌تواند علائم دو قطبی شما را بدتر کند. تعیین و تنظیم دوز باید به صورت موردی مورد ارزیابی قرار گیرد.

لیتیوم معمولاً بصورت روزانه تا آخر عمر مصرف می‌شود. اختلال دو قطبی می‌تواند کنترل شود اما قابل درمان نیست.

سطح لیتیوم ممکن است توسط پزشک عمومی کنترل شوند اما همچنین ممکن است توسط یک متخصص روانپزشک درخواست و کنترل شوند.

خیر، آزمایش به تجهیزات تخصصی نیاز دارد. نمونه خون از ورید بازو گرفته شده و در آزمایشگاه مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

برای بررسی عوارض جانبی ناخواسته ممکن است به آزمایش دیگری از خون و ادرار نیاز باشد. لیتیوم اثرات سوئی بر کلیه‌ها، غده تیروئید و غدد پاراتیروئید دارد که نیاز به مراقبت دقیق بر عملکرد صحیح این اندام‌ها از طریق آزمایش خون دوره‌ای دارد:

• لیتیوم در درجه اول توسط کلیه‌ها از بدن دفع می‌شود. استفاده طولانی مدت از لیتیوم خطر کاهش عملکرد کلیه را به همراه دارد. افراد مبتلا به بیماری کلیوی و کاهش عملکرد کلیه ممکن است سطح لیتیوم را افزایش دهند زیرا پاک کردن دارو از بدن توسط کلیه‌ها بیشتر طول می‌کشد. پزشکان با گذشت زمان و آزمایشاتی مانند اوره و کراتینینِ سرم عملکرد کلیه را کنترل می‌کنند.

• افرادی که لیتیوم مصرف می‌کنند ممکن است به تیروئید کم‌کار مبتلا شوند (کم‌کاری تیروئید). پزشکان معمولاً عملکرد تیروئید شما را چه قبل و چه در حین درمان با لیتیوم با آزمایش هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) کنترل می‌کنند. آزمایشات دیگری مانند T3 و T4 نیز توصیه می‌شوند.

انواع داروهای تجویز شده، داروهای بدون نسخه و مکمل‌ها می‌توانند غلظت لیتیوم در خون را کاهش یا افزایش داده یا با آن تداخل کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر، به اطلاعات دارویی Drug information: Lithium Medlineplus مراجعه کنید.

سطوح لیتیوم و عوارض جانبی می‌تواند با از دست دادن نمک و آب از بدن افزایش یابد، مانند آنچه در رژیم غذایی بدون نمک، تعریق زیاد یا بیماری که باعث استفراغ و اسهال می‌شود، رخ  می‌دهد. برای پایدار نگه داشتن سطح لیتیوم خون، موسسات ملی بهداشت توصیه می‌کنند که روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب یا مایعات دیگر بنوشید، مصرف نمک و کافئین را مانند قبل از مصرف دارو حفظ کنید و از مصرف الکل خودداری کنید.