هدفِ متداول ترین آزمایش بیماری لایم این است که تعیین کنید آیا در نتیجه‌ی برخورد با باکتری بورلیا (عامل بیماری لایم) در گذشته، آنتی بادی تولید کرده‌اید یا خیر.
آزمایش در صورتی به‌کار می‌رود که فردی علائم بیماری لایم را داشته باشد یا در معرض برخورد احتمالی یا شناخته شده با کنه‌هایی باشد که می‌توانند باکتری بورلیا را حمل کنند.
خون یا مایع مغزی نخاعی
خیر
بیماری لایم چیست؟
بیماری لایم، یک عفونت باکتریائی است که از طریق گزش انواع خاصی از کنه‌ها (موسوم به کنه‌ی گوزن یا ایگزودس اسکپولاریس) ایجاد می‌شود. علائم روی پوست محل گزش یا سایر نقاط پوست میتواند تأثیر بگذارد و ممکن است پیشرفت کرده و سایر قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد. خانواده‌ای از باکتری‌ها، معروف به بورلیا، باعث بیماری لایم می‌شوند.
نقش آزمایش‌های بیماری لایم
هدفِ متداول‌ترین آزمایش بیماری لایم این است که تعیین کنید آیا در نتیجه‌ی برخورد با باکتری بورلیا (عامل بیماری لایم) در گذشته، آنتی بادی تولید کرده‌اید یا خیر. آنتی بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که توسط سیستم ایمنی ایجاد می‌شوند و تهدیدات خاصی مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها را هدف قرار می‌دهند.
آزمایش خون به تنهایی نمی‌تواند تعیین کند که شما به بیماری لایم مبتلا هستید یا خیر. اما آزمایش میتواند اطلاعات مفیدی را برای تشخیص بیماری لایم فراهم کند. پزشک معالج شما میتواند در کنار سایر فاکتورها، از جمله علائمی که داشته‌اید و یا اینکه در معرض کنه‌هایی که می‌توانند ناقل بورلیا باشند بوده‌اید، به نتیجه برسد. فراتر از آزمایش خون، امکان آزمایش مایع مغزی نخاعی برای وجود علائم باکتری بورلیا وجود دارد.
چه کسی باید این آزمایش را انجام دهد؟
آزمایش در صورتی به‌کار می‌رود که فردی علائم بیماری لایم را داشته باشد یا در معرض برخورد احتمالی یا شناخته شده با کنه‌هایی باشد که می توانند باکتری بورلیا را حمل کنند. با این وجود، از آنجا که برای تولید آنتی بادی‌ها زمان لازم است، زمان بندی برای انجام آزمایش باید مورد توجه قرار گیرد.
علائم بیماری لایم به وسعت عفونت باکتریایی بستگی دارد. برای توصیف عفونت از سه مرحله استفاده می شود:
مرحله‌ی لوکالیزه شده‌ی ابتدایی: در این مرحله اولیه، علائم به طور معمول فقط در نزدیکی محل گزش کنه وجود دارد. این مرحله اریتم مهاجر نام دارد و شامل بثورات قابل توجهی است که به طور معمول در طی چند هفته پس از گزش ایجاد می‌شود. اریتم مهاجر معمولا ۳ الی ۳۰ روز بعد از عفونت ظاهر می‌شود.
مرحله‌ی ابتدائی انتشار: در این مرحله، باکتری‌ها از طریق خون حرکت می‌کنند تا سایر قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهند و می‌توانند علائم عمومی مانند تب، سردرد و درد ایجاد کنند. در برخی موارد، باکتری‌ها می‌توانند بر روی قلب یا سیستم عصبی تأثیر بگذارند.
بیماری دیررس: این مرحله مدت‌ها پس از گزش اولیه کنه اتفاق می‌افتد و اغلب اوقات شامل علائمی است که بر مفاصل یا سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد.
درک این مراحل مهم است زیرا آزمایش در هر مرحله به یک اندازه ارزش ندارد. در بیماری موضعی اولیه و اریتم مهاجر، آزمایش خون به طور کلی مفید نیست زیرا زمان کافی برای تولید آنتی بادی‌ها فراهم نشده است.
در افرادی که علائم انتشار اولیه و یا بیماری دیررس را دارند، آزمایش میتواند مشخص کند که آیا آن‌ها قبلاً عفونت بورلیا داشته‌اند یا خیر. اگرچه آزمایش خون به تنهایی بیماری لایم را تشخیص نمی‌دهد و به هر حال یک فاکتور است که باید در کنار علائم و احتمال قرار گرفتن در معرض کنه در نظر گرفته شود.
برخی از علائم بیماری لایم، مانند درد مفصل، می تواند توسط بسیاری از شرایط دیگر ایجاد شود. به همین دلیل، اگر فقط این نوع علائم غیر اختصاصی را داشته باشید و هیچ نشانه دیگری از قرار گرفتن در معرض بورلیا نداشته باشید، آزمایش توصیه نمی‌شود. در این موارد، یک آزمایش مثبت میتواند گمراه کننده باشد زیرا آنتی بادی‌ها می‌توانند نتیجه عفونت در گذشته باشند نه یک بیماری فعال که علائم فعلی شما را ایجاد کرده است.
به دلیل نگرانی‌های مشابه در مورد نتایج احتمالی مثبت کاذب، غربالگری رندوم برای بیماری لایم در افراد بدون علامت حتی در مناطق شناخته شده که دارای کنه هایی هستند که می‌توانند باکتری بورلیا را حمل کنند توصیه نمی‌شود. آزمایش مایع مغزی نخاعی اغلب در مواردی به‌کار می‌روند که فرد دارای علائم عصبی مطابق با بیماری لایم و آزمایش‌های خون مثبت یا ناکافی و غیر قطعی باشند.
چگونگی به‌دست آوردن نتایج آزمایش
برای آزمایش خون یا گرفتن نمونه از کمر (پونکسیون لومبر)، احتمالا نتایج آزمایش را از پزشک خود دریافت خواهید کرد. پزشک شما ممکن است با شما تماس بگیرد و شما را برای دریافت نتایج ویزیت به مطب فرا خواند. همچنین ممکن است نتایج از طریق یک سایت آنلاین سلامت یا از طریق پست برای شما ارسال شود.
برای آزمایش‌های خون در خانه که به آزمایشگاه ارسال می‌شود، معمولاً چند روز کاری پس از دریافت نمونه، نتیجه را دریافت خواهید کرد.
آزمایش‌های بیماری لایم به طور کلی برای تعیین اینکه کسی در معرض بورلیا قرار گرفته است، موثر است، اما مانند هر آزمایش پزشکی، کامل نیست.
ملاحظاتی وجود دارد که میتواند بر صحت تست‌ها و نحوه تفسیر آن‌ها تأثیر بگذارد:
واکنش متقاطع: ممکن است آنتی بادی‌های بورلیا با آنتی بادی‌های سایر باکتری‌ها واکنش دهند، چنین پاسخی را واکنش متقاطع می‌نامند. این پاسخ به عنوان یک مثبت کاذب شناخته می‌شود زیرا قرار گرفتن در معرض بورلیا را نشان می‌دهد در حالیکه چنین اتفاقی رخ نداده است. یک نتیجه مثبت گمراه کننده همچنین میتواند در بیمارانی که قبلاً به بیماری لایم مبتلا بوده‌اند یا واکسنی برای بیماری لایم دریافت کرده‌اند، رخ دهد.
استاندارد سازی تفسیر: CDC دستورالعمل‌هایی را برای نحوه تفسیر نتایج آزمایش آنتی بادی صادر کرده است. مطالعات نشان داده است كه آزمایشگاه‌هایی كه از این دستورالعمل‌ها پیروی می‌كنند نسبت به آزمایشگاه‌هایی كه معیارهای غیر استاندارد را دنبال می‌كنند، تجزیه و تحلیل‌های سازگار و قابل اطمینان‌تری ارائه می‌دهند.
زمان آزمایش: در صورت انجام آزمایش، زمان آزمایش مهم است. این مسئله به دلیل زمانی که ممکن است برای تولید آنتی بادی‌های مختلف در خون قابل تشخیص باشد، باید مورد توجه قرار گیرد.
آزمایشگاه و پزشک می‌توانند این فاکتورها را هنگام تفسیر نتایج آزمایش شما در نظر بگیرند. به طور کلی، آزمایش به طور معمول در ارزیابیِ سابقه‌ی برخورد شما با باکتری قابل اعتماد است، اما لازم به یادآوری است که این مسئله از تشخیص قطعی بیماری لایم، متمایز است.
انواع آزمایش‌های بیماری لایم
آزمایش‌های تیتر آنتی بادی برای بیماری لایم، آنتی بادی‌هایی را اندازه گیری می‌کند که نسبت به باکتری‌های عامل بیماری اختصاصی هستند. آنتی بادی‌ها بخشی از پاسخ ایمنی بدن هستند. این دسته ازآزمایش‌ها به دنبال دو نوع آنتی بادی هستند که به عنوان ایمونوگلوبولین M (IgM) و ایمونوگلوبولین G (IgG) شناخته می‌شوند.
آنتی بادی‌های نوع IgM معمولاً طی چند هفته پس از عفونت با باکتری بورلیا به اوج خود می‌رسند و ۴الی۶ ماه پس از عفونت شروع به کاهش می کنند. تولید آنتی بادی‌های IgG آهسته‌تر است، ۴ الی ۶ هفته پس از مواجهه شروع به پیدا شدن می‌کنند و ممکن است ۴ الی ۶ ماه پس از مواجهه به اوج خود برسند. در حالی که IgM تمایل به ارتباط با عفونت فعال دارد، IgM و IgG می‌توانند سال‌ها در خون باقی بمانند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) آزمایش دو مرحله‌ای یا پلکانی را برای این آنتی بادی‌ها پیشنهاد می‌کنند. اگر آزمایش خون اولیه برای آنتی بادی‌های IgM یا IgG مرتبط با باکتری بورلیا مثبت باشد، آزمایش دوم انجام می‌شود که اغلب با استفاده از روش‌های مختلف آزمایشگاهی صورت می‌گیرد.
آزمایش IgM و IgG میتواند اثبات کند که شما در معرض بورلیا قرار گرفته‌اید، اما این به تنهایی نمی‌تواند اثبات کند که شما به بیماری لایم مبتلا هستید یا نه.
فراتر از آزمایش خون، امکان تجزیه و تحلیل مایعات از سیستم عصبی مرکزی برای وجود علائم باکتری بورلیا وجود دارد. این آزمایش مایع مغزی نخاعی (CSF) نیز نامیده می‌شود. آزمایش CSF برای بیماری لایم پیچیده است و لزوماً نمی‌تواند عفونت بورلیا در سیستم عصبی مرکزی در حال حاضر یا در گذشته را رد کند. با این وجود، یافته‌های CSF بسیاری وجود دارد که همراه با سابقه و معاینه فیزیکی بیمار، میتواند توسط پزشک برای تأیید وجود عفونت لایم در سیستم عصبی مرکزی مورد استفاده قرار گیرد. برای تشخیص بیماری لایم در خارج از سیستم عصبی مرکزی، آزمایش خون روش ارجحی است.
در صورتی که نتایج آزمایش غیر قطعی یا ناقص باشد، ممکن است آزمایش تکمیلی لازم باشد. این میتواند شامل تکرار آزمایش خون یا استفاده از انواع مختلف آزمایشات پزشکی برای رد سایر شرایط باشد.
در افراد مشکوک به عفونت مجدد باکتریایی، ممکن است از آزمایشات تصویربرداری برای تشخیص التهاب مفصل استفاده شود.
آزمایش بیماری لایم
آزمایش بیماری لایم معمولاً توسط پزشک درخواست می‌شود و در صورت وجود علائم یا نشانه‌هایی که با بیماری لایم مطابقت دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نمونه خون را می‌توان در مطب پزشک یا سایر مراکز مناسب (آزمایشگاه یا درمانگاه) تهیه کرد. در صورت نیاز به آزمایش مایع مغزی نخاعی، می‌توان در بیمارستان یک عمل سرپایی به نام پونکسیون لومبر (بزل کمری) انجام داد. سپس نمونه‌ها در یک آزمایشگاه معتبر تجزیه و تحلیل می‌شوند.
آزمایش در خانه
برخی گزینه‌ها برای آزمایش آنتی‌بادی‌های مربوط به بیماری لایم در خانه وجود دارد. کیت هایی وجود دارند که وسایل مربوط به تهیه نمونه خون از انگشت دست شما در آن تعبیه شده است. سپس نمونه خون به آزمایشگاه فرستاده می‌شود و از نظر آنتی بادی‌های IgM و IgG مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.
تست‌های مقایسه‌ای
نمونه‌های خون با استفاده از روش ایمونواسی آنزیمی، روش ایمونوفلورسانس یا روش وسترن بلات، که فرم اصلی آزمایش بیماری لایم هستند مورد آزمایش قرار می‌گیرند. اگر لازم باشد، آزمایش مایع مغزی نخاعی ممکن است سودمند باشد.
CDC هشدار داده که برخی آزمایشگاه‌ها آزمایش‌های اثبات نشده‌ای را برای تشخیص بیماری لایم ارائه داده‌اند. این آزمایشات تأیید نشده‌اند و هیچ نقشی در روند تشخیص ندارند. نمونه آزمایشاتی که ممکن است ناقص باشند عبارتند از:
آدرس: تهران، خیابان استاد مطهری، بعد از خیابان مفتح، خیابان جهانتاب، خیابان نقدی، پلاك ۱۲، طبقه اول
کد پستی: ۱۵۷۶۶۳۵۷۱۴
صندوق پستی: ۱۵۸۷۵۹۴۸۳
تلفن: ۰۲۱۸۸۵۴۵۹۲۲
فکس: ۸۸۷۶۷۱۵۹ - ۸۸۷۶۵۵۶۱