Logo

آزمایش حساسیت به وارفارین

اسامی مترادف: تست حساسیت به وارفارین یا تست ژنتیکی حساسیت به وارفارین نام رسمی: ژنوتیپ CYP2C9، ژنوتیپ VKORC1

چرا آزمایش انجام می شود؟

برای اینکه مشخص شود که از نظر ژنتیکی صاحب کدامیک از ژنوتیپ‌های CYP2C9 و  یا VKORC1 هستید و آیا به دوزهای کمتر و یا احیانا به دوزهای بالاترِ وارفارین (ضد انعقاد و رقیق کننده‌ی خون) نیاز دارید یا خیر می‌توان این آزمایش را انجام داد. با این حال، در مورد همه کسانی که وارفارین مصرف می‌کنند این آزمایش انجام نمی‌شود و در حال حاضر در مورد مفید بودن این آزمایش اتفاق نظر وجود ندارد و هنوز به طور گسترده پذیرفته نشده است. 

چه زمانی باید آزمایش انجام شود؟

  • ممکن است این آزمایش قبل از تجویز وارفارین درخواست شود.
  • اگر علی رغم درمان با وارفارین حوادث خونریزی یا لخته شدنِ خون پدید آمده باشد، ممکن است از این تست استفاده شود.
  • در هر حال اگر مشکلاتی در رابطه با دوز دارو وجود داشته باشد، می‌توان از این تست استفاده کرد.

نمونه مورد نیاز ؟

نمونه خون وریدی، یا نمونه برداری به کمک سواب از سطح داخلی گونه (سواب بوکال) و یا نمونه‌ی بزاق که در یک ظرف تمیز جمع آوری می‌شود.

آیا برای انجام این تست به آمادگی خاصی نیاز است؟

خیر.

شرح آزمایش

وارفارین (کومادین) یک داروی رقیق کننده خون (ضد انعقاد خون) است، دارویی که معمولاً برای جلوگیری از لخته شدن خون (ترومبوز و ترومبوآمبولی) در افراد در معرض خطر تجویز می‌شود. افراد در معرض خطر کسانی هستند که سابقه‌ی لخته شدن خون درعروق خود را دارند و یا شانس بیشتری برای لخته شدن خون نسبت به افراد دیگر در آن‌ها وجود دارد، دچار فیبریلاسیون دهلیزی هستند، دریچه قلب مصنوعی دارند و یا تحت عمل جراحی ارتوپدی قرار گرفته‌اند.

حساسیت بیشتر نسبت به وارفارین (به این معنی که به دوزهای کمتری نیاز باشد) مرتبط با ساختار ژنتیکی بوسیله‌ی آزمایش حساسیت به وارفارین مشخص می‌شود.

این آزمایش در درجه اول تنوع ژنتیکی رایج را در دو ژن CYP2C9 و VKORC1 تشخیص می‌دهد. پزشک ممکن است از این آزمایش برای کمک به انتخاب دوزهای مناسب وارفارین و یا دستیابی سریع‌تر به دوزهای مناسب استفاده کند.

تجویز وارفارین و ادامه‌ی مصرف آن با چالش‌های خاصی همراه است. زیرا سطح خونی آن می‌تواند تحت تأثیرعوامل مختلفی قرار گیرد و غلظت آن در یک  محدوده‌ی باریک موثر است. اگر مقدار خیلی کمی دارو تجویز شود، ممکن است خطر تشکیل لخته خون همچنان برقرار باشد و در صورت تجویز مقدار زیاد، ممکن است خونریزی‌های متوسط ​​تا شدید رخ بدهد. دامنه‌ی بین دوز کم و زیاد دارو کوچک است و از فردی به فرد دیگر به طور قابل توجهی متفاوت می‌باشد.

پزشکان به‌طور معمول دوزهای وارفارین را بر اساس سن، وزن و جنسیتِ بیمار تجویز می‌کنند و سپس با استفاده از آزمایش های مکرر PT / INR (زمان پروترومبین / نسبت نرمال شده بین المللی) دوزهای دارو را برای اعمال اثرات ضد انعقاد آن ("رقیق کردن خون") کنترل و تنظیم می‌کنند. سپس از آزمایش‌های دوره‌ای PT / INR برای اطمینان از دستیابی به دوز پایدار با اثرات ضدانعقاد کافی استفاده می‌کنند. اگرچه این استراتژی تعیین دوز هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما ممکن است چندین هفته طول بکشد. 

آزمایش ژنتیکی برای حساسیت به وارفارین ممکن است به کوتاه شدن مدت زمان رسیدن به یک دوز ثابت کمک کند. یعنی دستیابی به هدف "رقیق شدن خون" به‌صورت کافی بدون آنکه حوادث خونریزی رخ بدهد. غالباً مشخص می‌شود که افراد نسبت به وارفارین حساسیت بیشتری دارند و ممکن است به دوزهای کمتری نیاز داشته باشند. با این حال، برخی از افراد ممکن است حساسیت کمتری داشته و به دوزهای بیشتری نیاز داشته باشند. دلیل حساسیت نسبی می‌تواند حداقل تا حدی به دلیل ترکیب ژنتیکی فرد باشد که دو ژن را درگیر می‌کند:

  • ژن VKORC1  تولید پروتئین (VKOR) را کدگذاری می‌کند که در تولید اشکال عملکردی برخی از فاکتورهای انعقادی (II ، VII ، IX ، X) نقش دارد که به آن‌ها امکان می‌دهد در روند لخته شدن شرکت کنند. وارفارین از عمل VKOR جلوگیری می‌کند. بنابراین،  تغییر در ژن VKORC1 ممکن است باعث شود شما نسبت به وارفارین کم و بیش حساس یا مقاوم باشید.
  •  ژن CYP2C9 تولید یک پروتئین (CYP2C9) را کد می‌کند که در تجزیه (متابولیسم) وارفارین نقش دارد. افرادی که دارای ژنوتیپ CYP2C9 هستند ممکن است نتوانند به اندازه سایر افراد دارو را پاکسازی کنند. در نتیجه افرادی که دارو را با سرعت کمتری پاک می‌کنند احتمالا به دوزهای کم‌تری (گاهی اوقات به طور قابل توجهی پایین) وارفارین نیاز خواهند داشت.

هر فرد یک نسخه از هر یک از ژن‌های خود را از مادر و یک نسخه را از پدر به ارث می‌برد. بنابراین، هر یک از ژن‌های CYP2C9 و VKORC1 به‌صورت دو نسخه ژن ارثی (آلل) در بدن هر فرد وجود دارد. شما می‌توانید هر دو نسخه از یک ژن را بدون هیچ گونه نقصی (نوع وحشی یا طبیعی یا سالم) داشته باشید. یک نسخه طبیعی و دیگری معیوب (هتروزیگوت)؛ هر دو نسخه معیوب (هموزیگوت)؛ و یا هر دو نسخه با انواع (هر دو ژن) مختلف ("هتروزیگوت مرکب")، فرم‌های مختلف ژنوتیپی در هر فرد می‌باشند.

ترکیبی از کپی‌های ژن CYP2C9 و VKORC1 که در بدن شما قرار می‌گیرد می‌تواند تأثیر کلی وارفارین و سرعت متابولیسم و ​​پاکسازی آن از بدن را تعیین کند. 

آزمایش حساسیت به وارفارین (یا ژنوتیپ وارفارین) تعیین می‌کند که کدام انواع ژن CYP2C9 و VKORC1 وجود دارند. تفسیر دقیق نتایج می‌تواند به پزشک کمک کند تا در مورد دوزهای مناسب وارفارین برای درمان شما تصمیم بگیرد.

سوالات متداول

آزمایش حساسیت به وارفارین (تعیین ژنوتیپ) برای کمک به تعیین حساسیت احتمالی بیمار نسبت به وارفارین و کمک به انتخاب دوزهای مناسبِ دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

آزمایش تعیین ژنوتیپ وارفارین در درجه اول تغییرات موجود در ژن VKORC1 و CYP2C9 را مشخص می‌کند. (برای اطلاعات بیشتر در مورد این ژن‌ها به قسمت "چه چیزی آزمایش می‌شود؟" مراجعه کنید) 

در حال حاضر آزمایش ژنتیکی CYP2C9 و VKORC1 زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. اگرچه مطالعات نشان داده است که این ژن‌ها در حساسیت افراد نسبت به وارفارین سهیم هستند و می‌توانند درصد قابل توجهی از تفاوت‌های بین فردی را در نیاز به دوز وارفارین توجیه کنند، اما هنوز در مورد ضرورت انجام این آزمایش اتفاق نظر وجود ندارد.

 آزمایش حساسیت به وارفارین ممکن است قبل از مصرف وارفارین برای اولین بار انجام شود، همچنین ممکن است زمانی انجام شود که در دستیابی به اثر ضد انعقادی پایدار ِ دارو (رقیق شدن خون) مشکلی وجود داشته باشد یا در هنگام مصرفِ وارفارین، حوادث انعقادی و یا خونریزی پدید آمده باشد.

 آزمایش حساسیت به وارفارین، اشکال متنوع ژنتیکی یا ژنوتیپ  CYP2C9 و VKORC1 را شناسایی می‌کند. آزمایشگاه‌ها معمولاً وارینت‌های آلل ۲ و ۳ از ژن  CYP2C9  را مورد بررسی قرار می‌دهند. (این دو آلل از واریانت‌های ژنتیکی هستند که بررسی‌های بسیار گسترده‌ای روی آن‌ها انجام شده است، آلل شماره ۲ در بین سفید پوستان ۱۰ الی ۱۵ درصد و آلل شماره ۳ بین ۴ الی ۱۰ درصد فراوانی دارند)

توضیح: شایع‌ترین واریانت ژنتیکی در مورد ژن CYP2C9، آلل نوع وحشی یا طبیعی آن یعنی 1*CYP2C9 است. واریانت 2*CYP2C9 به میزان ۳۰ تا ۵۰ درصد و واریانت 3*CYP2C9 به میزان ۹۰ درصد متابولیسم وارفارین را کاهش می‌دهند. بیش از ۳۰ درصد جمعیت اروپائی‌ها و سفید‌پوستان یک یا هر دو آلل فوق را دارند، در حالی‌که بیش از ۹۵ درصد جمعیت آسیایی‌ها و آمریکایی‌های آفریقایی تبار دارای ژنوتیپ وحشی و طبیعی (یعنی 1*CYP2C9) می‌باشند.

نتایج آزمایش باید به دقت تفسیر شوند تا مشخص شود که آیا احتمالاً به دوز دارویِ کمتری مورد نیاز است یا خیر. این نتایج اغلب توسط یک متخصص تفسیر می‌شود. برخی از آزمایشگاه‌ها همچنین ژن‌‌های دیگری را که ممکن است در حساسیت به وارفارین و بهینه سازی دوز نقش داشته باشند (به‌عنوان مثال CYP4F2) آزمایش می‌کنند.

آزمایشگاه باید اطلاعات مربوط به ژن‌های اضافی موجود در آزمایش را ارائه دهد. اگر صاحب یک یا چند کپی از واریانت‌های ژن‌های  CYP2C9 یا VKORC1 هستید، احتمالاً به دوز کمتری وارفارین نیاز دارید. مقدار مورد نیاز به تعداد و نوع واریانت ژنتیکی بستگی دارد اما به عوامل دیگر از جمله سلامتی، سن، جنس، رژیم غذایی و سایر داروها نیز بستگی زیادی خواهد داشت.

این تست فقط متداول‌ترین واریانت‌‌های ژنتیکی را در ژن‌های CYP2C9 و VKORC1 تشخیص می‌دهد. ممکن است یک واریانت نادر داشته باشید، که منجر به نتیجه منفی شود، اما همچنان نسبت به وارفارین حساسیت یا مقاومت بیشتری داشته باشد.

برخی از سازمان‌های بهداشتی بزرگ از آزمایش حساسیت به وارفارین پشتیبانی می‌کنند، در حالی که برخی دیگر مایلند اطلاعات بیشتری را بررسی کنند که آیا در نتیجه‌ی استفاده از این آزمایش حوادث انعقادی یا خونریزی در کسانی که تحت درمان با وارفارین هستند کاهش داشته که به این وسیله تاثیر مثبتی بر سلامتی وی گذاشته باشد.

 در حال حاضر، مطالعاتی در حال انجام است که ممکن است اطلاعات بیشتری در مورد نتایج بهداشتی در چند سال آینده ارائه دهد، و احتمالاً به تعیین سودمندی بالینی آزمایش کمک می‌کند. 

سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تغییراتی را در بروشور راهنمای وارفارین ایجاد کرده است تا  اطلاعاتی راجع به مفید بودن آزمایش ژنتیکی CYP2C9 و VKORC1،  و نکات راهنمایی کننده در مورد دوزهای وارفارین بر اساس نتایج آزمایشگاهی ارائه دهد.

 بسیاری از داروها با وارفارین تداخل می‌کنند و می‌توانند متابولیسم وارفارین را آهسته کنند. بنابراین پزشک را در جریان تمام داروهای مصرفی خود قرار دهید.

 بله. صرف نظر از ترکیب ژنتیکیِ بیمار، پاسخ فرد به وارفارین درمانی همچنان باید با آزمایشات منظم PT / INR کنترل شود. دلیل این امر آن است که میزان داروی مورد نیاز برای اعمال اثرات ضد انعقادی (که موجب رقیق شدن خون شود) در شخصِ بیمار می‌تواند تحت تأثیر عوامل دیگری مانند رژیم غذایی، سن، وزن، سایر داروها و وضعیت سلامتی قرار گیرد که با گذشت زمان تغییر می‌کند.

خیر. برای انجام آن به تجهیزات تخصصی و متخصص ژنتیک نیاز است. این آزمایش توسط هر آزمایشگاهی ارائه نمی‌شود و ممکن است به آزمایشگاهی خارج از مرکز درمانی شما ارسال شود (آزمایشگاه مرجع).

 خیر. این آزمایش اطلاعات مربوط به ژن‌هایی را که به شما به ارث رسیده است تعیین می‌کند. این اطلاعات در بدن شما تغییر نمی‌کند بنابراین یک بار کافی است.

بله و همیشه باید به آن‌ها بگویید که وارفارین مصرف می‌کنید. استفاده از وارفارین و حساسیت شما به وارفارین اطلاعات مهمی برای پزشکان (از جمله دندان‌پزشکان) به‌دست می‌دهد و می‌تواند بر گزینه‌های درمانی شما تأثیر بگذارد. ژن CYP2C9 در متابولیسم بسیاری از داروهای دیگر نیز نقش دارد.

این موضوعی است که باید با پزشک خود و خانواده در مورد آن بحث کنید. به‌طور کلی تا زمانی‌که یکی دیگر از اعضای خانواده نیز ملزم به مصرف وارفارین نشده باشد نیازی به انجام تست نیست، اما اگر یکی از اعضای خانواده دارای حساسیت به وارفارین باشد باید آن را به‌خاطر سپرد و با پزشک در میان گذاشت.



© 2020 پل ایده آل پارس. تمام حقوق نزد شرکت پل ایده‌ال پارس محفوظ است.

WWW.MEDPIP.COM