برای کمک به تشخیص اختلالات مغز استخوان معروف به نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو که در آن مغز استخوان شروع به تواید مقادیر زیادی از یک یا چند نوع سلول می‌کند.
هنگامی که پزشک شک دارد که شما ممکن است به یک اختلال مغز استخوان مبتلا باشید، از جمله پلی سیتمی ورا، ترومبوسیتمی اساسی، یا میلوفیبروز اولیه
یک نمونه خون وریدی یا گاهی نمونه‌ای از مغز استخوان
خیر.
ژن Janus Kinase 2 که به اختصار JAK2 نامیده می‌شود، دستورالعمل‌هایی را برای ساخت پروتئین JAK2 به سلول‌ها ارائه می‌دهد. این پروتئین باعث رشد و تقسیم سلولی می‌شود و به ویژه برای کنترل تولید سلول‌های خونی در مغز استخوان مهم است.
این آزمایش به دنبال موتاسیون‌هایی در JAK2 است که با اختلالات مغز استخوان ناشی از تولید بیش از حد سلول‌های خونی مرتبط است.
اختلالات مغز استخوان ناشی از جهش‌های JAK2 به عنوان نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو شناخته می‌شود که در آن مغز استخوان بیش از حد گلبول سفید، گلبول قرمز و یا پلاکت تولید می‌کند.
برخی از نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو که معمولاً با جهش‌های JAK2 مرتبط هستند عبارتند از:
آزمایش اولیه‌ی JAK2 عبارت از آزمایش JAK2 V617F است که نامگذاری آن براساس جهش در یک مکان خاص در ژن JAK2 می‌باشد.
جهش JAK2V617F اکتسابی است و نه ارثی و در نتیجه ی تغییر یک جفت باز نوکلئوتیدی DNA پدید می‌آید.
در JAK2، این نوع جهش، جهش نقطه‌ای نامیده می‌شود، جایگزین آمینو اسید والین (V کوتاه شده) با فنیل آلانین (به اختصار F) می‌شود. (فنیل آلانین بجای والین می‌نشیند).
این تغییر در اسید آمینه منجر به ایجاد یک پروتئین JAK2 می‌شود که به طور مداوم روشن است و منجر به تولید بدون کنترل سلول‌های خونی می‌شود. جهش‌های دیگر در ژن JAK2 نیز با نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو در ارتباط است. بیش از ۵۰ جهش مختلف شناسایی شده است. آزمایشاتی برای تشخیص جهش در اگزون 12 JAK2 و برای شناسایی سایر جهش‌ها غیر از V617F وجود دارد.
نمونه مورد نیاز چیست؟
نمونه خون که از طریق ورید بازویی بدست می آید. گاهی ممکن است نیاز به آسپیراسیون مغز استخوان باشد.
آماده سازی برای آزمایش مورد نیاز است؟
آمادگی خاصی نیاز ندارد.
برای کمک به تشخیص اختلالات مغز استخوان که منجر به تولید بیش از حد سلول‌های خونی می‌شود، ممکن است از آزمایش جهش JAK2 همراه با آزمایشات دیگر مانند آزمایش موتاسیون CALR و MPL استفاده شود. این اختلالات به عنوان نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو شناخته می‌شوند.
آزمایش جهش JAK2 معمولاً به عنوان یک آزمایش پیگیری صورت می‌گیرد در صورتی که فرد به میزان قابل توجهی هموگلوبین، هماتوکریت، گلبول‌های قرمز و یا تعداد پلاکت‌هایش افزایش یافته باشد و پزشک معالج مظنون است که فرد ممکن است نئوپلاسم میلوپرولیفراتیو داشته باشد، به خصوص پلی سیتمی ورا (PV)، ترومبوسیتمی اساسی (ET) یا میلوفیبروز اولیه (PMF).
آزمایش اولیه ژنتیکی برای جهش‌های JAK2 که منجر به نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو می‌شود، JAK2 V617F است که با توجه به ایجاد موتاسیون در یک مکان خاص در ژن JAK2 نامگذاری شده است. ابتدا این تست درخواست می‌شود. اگر جواب آزمایش منفی باشد، ممکن است برای کمک به تشخیص، از آزمایشات دیگر جهش در ژن JAK2 که با نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو نیز در ارتباط هستند، مانند JAK2 exon 12 استفاده شود.
پزشک ممکن است JAK2 V617F راهمراه با سایر آزمایشات در صورت مشکوک بودن به داشتن نئوپلاسم میلوپرولیفراتیو درخواست دهد.
وقتی نتایج تست‌های معمول آزمایشگاهی، مانند شمارش کامل خون (CBC)، نتایج غیر عادی مرتبط با این نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو را نشان می‌دهد، ممکن است آزمایش درخواست شود.
بعضی اوقات ممکن است افراد مبتلا به نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو هنگام انجام آزمایش های جسمی معمولی، هیچ علائمی نداشته باشند یا چند مورد نسبتاً خفیف داشته باشند که ممکن است سال‌ها قبل از اینکه به عنوان نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو شناخته شوند وجود داشته باشد.
با این حال، پزشک ممکن است به نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو شک کند و درخواستِ آزمایش کند، به‌عنوان مثال زمانی‌که علائم زیر در فردی دیده شود:
آزمایش JAK2 اگزون 12 و یا آزمایش دیگری برای موتاسیون‌های غیر V617F JAK2 ممکن است وقتی که آزمایش JAK2 V617F منفی است و پزشک معالج هنوز به پلی سیتمی ورا مشکوک است، درخواست شود.
یک آزمایش مثبت جهش JAK2 V617F، همراه با سایر علائم بالینی حمایتی، به این معنی است که فرد آزمایش شده نئوپلاسم میلوپرولیفراتیو دارد. آزمایش‌های دیگر مانند بیوپسی از مغز استخوان ممکن است لازم باشد تا مشخص شود کدام نوع از نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو در فرد وجود دارد و شدت آن ارزیابی می‌شود.
بیش از ۹۵٪ افراد مبتلا به پلی سیتمی ورا (PV) و ۶۰-۵۰٪ افراد مبتلا به ترومبوسیتمی اساسی (ET) یا میلوفیبروز اولیه (PMF) جهش JAK2 دارند که اکثر آنها موتاسیون JAK2V617F را دارند.
علاوه بر این، موتاسیون در افراد مبتلا به لوسمي ميلومنوسيتيك مزمن (CMML)، لوسمي ميلوئيد حاد (AML)، سندرم ميلوديسپلاستيك (MDS) و لوسمي ميلوئيدي مزمن (CML) نيز به ندرت دیده می‌شود.
یک نتیجه‌ی آزمایش منفی JAK2 V617F اما نتیجه‌ی مثبت برای موتاسیون JAK2exon 12 یا سایر موتاسیون های غیر V617F همراه با علائم بالینی حمایت کننده به این معنی است که این فرد احتمالاً پلی سیتمی ورا دارد. حدود ۴-۳٪ افراد مبتلا به PV موتاسیون اگزون ۱۲ دارند.
نتایج منفی برای همه جهش‌های JAK2 لزوماً نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو را رد نمی‌کند. ممکن است فرد نئوپلاسم میلوپرولیفراتیو JAK2 منفی داشته باشد یا جهش JAK2 هنگام آزمایش تشخیص داده نشده باشد.
آزمایش‌های JAK2 بر روی ماده ژنتیکی موجود در گلبول‌های سفید خون به نام گرانولوسیت (از خون یا مغز استخوان) و پیش سازهای گلبول قرمز (از مغز استخوان) انجام می‌شود.
همه گرانولوسیت‌ها و پیش سازهای سلول های قرمز جهش‌های JAK2 را ندارند.
نسبت سلول‌هایی که تحت تاثیر قرار گرفته‌اند از فردی به فرد دیگر متفاوت است و ممکن است با گذشت زمان تغییر کند. اگر فقط تعداد کمی از سلول‌هایی که موتاسیون دارند در نمونه خون آزمایش شده باشند، در این صورت امکان دارد موتاسیون شناسایی نشود.
در سال ۲۰۱۶، سازمان بهداشت جهانی معیارهای تشخیصی خود را برای PV و ET مورد تجدید نظر قرار داد.
وجود جهش JAK2 V617F یا JAK2 exon 12 یکی از سه معیار اصلی است که برای تشخیص PV ذکر شده است.
با این حال، هنوز توافق برای معیارهای تشخیصی مطلوب برای PV حاصل نشده است.
پیدا کردن یک موتاسیون JAK2 در ارتباط با رشد کنترل نشده سلول‌های خونی در نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو نیز مطرح کننده‌ی یک روش درمانی احتمالی برای برخی از این اختلالات است.
به عنوان مثال، یک داروی مهارکننده JAK2 برای درمان میلوفیبروز متوسط و پر خطر تایید شده است.
آزمایشگاه‌های کمی هم آزمایش JAK2 V617F را ارائه می‌دهد كه جهش (كیفی) را تشخیص می‌دهد و هم آزمایشی كه تعداد سلول‌های موتاسیون یافته‌ی موجود در نمونه (کمی) را اندازه گیری می‌كند.
برخی از پزشکان ممکن است آزمایش کمی را برای پایش بر تغییر تعداد سلول‌های جهش یافته JAK2 V617F در طول زمان درخواست دهند.
با این حال، آزمایش کمی معمولاً به عنوان یک روش استاندارد انجام نمی‌شود و هنوز کاربرد بالینی آن بخوبی ثابت نشده است.
آزمایش جهش JAK2 باید در آزمایشگاهی انجام شود که آزمایش مولکولی را انجام می‌دهد. این آزمایش توسط هر آزمایشگاهی ارائه نمی‌شود و اغلب باید به آزمایشگاه مرجع ارسال شود.
این بستگی به آزمایشگاهی دارد که تست را انجام می‌دهد. به طور کلی نتایج ممکن است ظرف چند هفته در دسترس باشند.
اگر جواب تست منفی باشد و پزشک احساس کند موتاسیون ممکن است مورد غفلت قرار گرفته باشد ممکن است این آزمایش را تکرار کند. یک دلیل که ممکن است جواب منفی باشد این است که ممکن است نسبت سلول‌های شما که جهش JAK2 V617F دارند کم باشد.
در حال حاضر، این تست از نظر ملی استاندارد نشده است، بنابراین حساسیت این آزمایش ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر تا حدی متفاوت باشد.
آزمایش دوم که در زمان دیگری (بعداً) انجام می‌شود و یا به آزمایشگاه دیگری ارسال می‌شود، برای نشان دادن موتاسیون JAK2 V617F است که در صورت حضور تشخیص داده شود.
همچنین، برخی از پزشکان ممکن است به صورت دوره‌ای آزمایش کمی را برای نظارت بر تغییر تعداد سلول‌های دارای جهش JAK2V617F در طول زمان انجام دهند.
اگر تحقیقات در دست انجام نشان دهد که ژن JAK2 هدف مناسبی برای درمان نئوپلاسم‌های میلوپرولیفراتیو است، نتایج بدست آمده از آزمایشاتِ کمیِ تکراری ممکن است در پایش بر اثربخشی درمان مفید باشد.
بله. جهش‌های ژن کالرتیکولین (اگزون ۹) در ۲۵-۲۰٪ بیماران بزرگسال مبتلا به ترومبوسیتمی اساسی (ET) و ۳۰-۲۵٪ بیماران بزرگسال مبتلا میلوفیبروز اولیه (PMF) مشاهده می‌شود.
علاوه براین، جهش در ژن لوسمی میلوپرولیفراتیو (MPL) در ۵-۲٪ بیماران ET بزرگسال و ۵-۳٪ بیماران مبتلا به میلوفیبروز اولیه بزرگسالان دیده می‌شود. اما با پلی سیتمی ورا (PV) وجود ندارد.
PV ، ET و PMF همگی در کودکان و نوجوانان نادر هستند و اگرچه ممکن است در آنها موتاسیون‌ها به اندازه بزرگسالان مبتلا به همین بیماری‌ها شایع نباشد، مطالب زیادی هم شناخته شده نیست. همچنین گاهی اوقات از آزمایش ژنتیک برای بررسی وجود یا عدم وجود کروموزوم فیلادلفیا (Ph ') یا ترانس لوکاسیون BCR-ABL1 در فردی که مشکوک به لوسمی میلوئیدی مزمن است استفاده می‌شود.