آزمایش آمیلاز

آزمایش آمیلاز خون برای کمک به تشخیص و نظارت بر پانکراتیت حاد استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای تشخیص و نظارت بر پانکراتیت مزمن و سایر اختلالات که ممکن است لوزالمعده را درگیر کند، مورد استفاده قرار گیرد.

آزمایش آمیلاز خون ممکن است همراه با آزمایش لیپاز برای تشخیص بیماری‌های پانکراس استفاده شود. در حالی که آزمایش آمیلاز برای بیماری‌های پانکراس حساس است، اما آزمایش اختصاصی نیست. این بدان معناست که افزایش سطح آمیلاز ممکن است مشکلی را نشان دهد، اما علت آن ممکن است مربوط به پانکراس نباشد. از طرف دیگر، آزمایش لیپاز برای بیماری‌های پانکراس، به ویژه برای پانکراتیت حاد و پانکراتیت حاد الکلی، اختصاصی‌تر از آمیلاز است. افزایش لیپاز معمولاً نشان دهنده وجود مشکلی در لوزالمعده است. ارزیابی نتایج دو آزمایش با هم به تشخیص یا رد پانکراتیت و سایر بیماری‌ها کمک می‌کند.

برای تشخیص بیماری‌های پانکراس ممکن است از آزمایش آمیلاز ادرار نیز استفاده شود. به طور معمول، غلظت ادراری این آنزیم آئینه‌ای از غلظت آمیلاز خون است، اما هم افزایش و هم کاهش سطح ادراری آن دیرتر اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات ممکن است سطح کراتینین ادرار همراه با آمیلاز ادرار درخواست شود. نسبت آمیلاز به کراتینین را می‌توان برای ارزیابی عملکرد کلیه محاسبه و استفاده کرد. اختلال عملکرد کلیه می‌تواند منجر به کاهش سرعت حذف (کلیرانس) آمیلاز شود.

در موارد خاص، به عنوان مثال هنگامی که تجمع مایعات در شکم وجود دارد (آسیت)، ممکن است آزمایش آمیلاز بر روی مایع صفاقی انجام شود تا به تشخیص پانکراتیت کمک کند.

از آزمایش آمیلاز گاهی اوقات برای نظارت بر درمان سرطان لوزالمعده و پس از برداشتن سنگ‌های صفراوی که باعث حملات کیسه صفرا شده‌اند، استفاده می‌شود.

آزمایش آمیلاز خون ممکن است هنگامی انجام شود که فرد دارای علائم یا نشانه‌های اختلال پانکراس باشد، مانند:

• درد شدید بالای شکم که به پشت منتقل می‌شود یا بعد از غذا خوردن احساس بدتری می‌کند.
• تب
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع، استفراغ
• زردی چشم یا پوست (یرقان)
• نبض سریع
• مدفوع شل، چرب و بد بو (استئاتوره)

ممکن است آزمایش آمیلاز ادرار همراه با آزمایش آمیلاز خون یا پس از آن انجام شود. هنگامی که یک پزشک می‌خواهد فردی را کنترل کند تا اثربخشی درمان را ارزیابی کند و تعیین کند که آیا سطح آمیلاز با گذشت زمان افزایش می‌یابد یا کاهش می‌یابد، ممکن است به طور دوره‌ای یکی از این دو یا هر دو مورد را تجویز کند.

سطح آمیلاز بالا در خون ممکن است حضور یک بیماری مؤثر بر پانکراس را نشان دهد.

در پانکراتیت حاد، آمیلاز در خون اغلب به ۴ تا ۶ برابر بیشتر از بالاترین مقدار مرجع افزایش می‌یابد، (یعنی ۴ تا ۶ برابر حداکثر مقدار نرمال). این افزایش در طی ۴ تا ۸ ساعت پس از آسیب به لوزالمعده رخ می‌دهد و به طور کلی تا زمانی که علت ِ آسیب با موفقیت درمان نشود، در حد بالایی باقی می‌ماند. مقادیر آمیلاز پس از چند روز به حالت طبیعی بر می‌گردد.

نتایج آمیلاز و لیپاز ممکن است با هم تفسیر شوند. در پانکراتیت حاد، معمولاً سطح لیپاز تقریباً همزمان با سطح آمیلاز خون افزایش می‌یابد، یعنی در حدود ۳-۶ ساعت بعد از آسیب. اما سطح لیپاز نسبت به سطح آمیلاز به‌مدت طولانی‌تری در سطح بالایی باقی می‌ماند. تصور می‌شود آزمایش لیپاز برای تشخیص اولیه پانکراتیت حاد قابل اعتمادتر از آزمایش آمیلاز است و همچنین نسبت به تشخیص پانکراتیت حاد ناشی از پانکراتیت حاد الکلی حساسیت بیشتری دارد.

در پانکراتیت مزمن، سطح آمیلاز در ابتدا به صورت ملایم و متوسطی افزایش می‌یابد اما اغلب با گذشت زمان با آسیب پیشرونده لوزالمعده کاهش می‌یابد. در این حالت، ممکن است به سطح عادی برگردد که به معنای برطرف شدن منبع آسیب نباشد. میزان افزایش سطح آمیلاز شدت بیماری پانکراس را نشان نمی‌دهد.

سطح آمیلاز همچنین ممکن است در افرادی که انسداد مجرای لوزالمعده و سرطان‌های پانکراس دارند به طور قابل توجهی افزایش یابد.

به طور کلی، سطح آمیلاز ادرار متناسب با سطح آمیلاز خون افزایش می‌یابد و پس از بازگشتِ غلظت خونی به سطح نرمال، سطح ادراری آنزیم برای چندین روز بالا باقی می‌ماند.

افزایش سطح آمیلاز در مایع صفاق می‌تواند در پانکراتیت حاد رخ دهد اما ممکن است در سایر اختلالات شکمی مانند انسداد روده یا کاهش جریان خون در روده (انفارکتوس) نیز وجود داشته باشد.

سطح آمیلاز پایین در خون و ادرار در یک فرد با علائم پانکراتیت ممکن است نشان دهنده آسیب دائمی به سلول‌های تولید کننده آمیلاز در پانکراس باشد. کاهش سطح نیز می‌تواند به دلیل بیماری کلیوی و پره اکلامپسی باشد.

افزایش سطح آمیلاز خون با سطح نرمال تا پایین آمیلاز ادرار ممکن است وجود ماکروآمیلاز، کمپلکس خوش خیم آمیلاز و پروتئین‌های دیگر را که در خون تجمع می‌یابد، نشان دهد.

از آنجا که غدد بزاقی آمیلاز نیز تولید می‌کنند، شرایطی مانند اوریون و انسدادغدد بزاقی نیز می‌توانند باعث افزایش سطح آمیلاز خون شوند.

پانکراتیت مزمن اغلب با اعتیاد به الکل همراه است. همچنین ممکن است به دلیل ضربه یا انسداد مجرای لوزالمعده ایجاد شود یا در ارتباط با ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک دیده شود.

علاوه بر لوزالمعده و غدد بزاقی، آمیلاز در سایر قسمت‌های بدن مانند روده کوچک، تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی و کبد نیز تولید می‌شود. با این حال، بیشتر تست‌های آزمایشگاهی به سادگی آمیلاز کل خون را بر اساس این واقعیت که بیشتر آمیلاز موجود در خون، ادرار و مایعات از لوزالمعده حاصل می‌شود را اندازه گیری می‌کنند.

خیر. سطح آمیلاز در افراد مبتلا به حملات صفراوی نیز ممکن است به میزان قابل توجهی افزایش یابد. سطح آمیلاز ادرار و خون ممکن است در انواع دیگر بیماری‌ها از جمله سرطان تخمدان، سرطان ریه، حاملگی خارج رحمی، آپاندیسیت حاد، کتواسیدوز دیابتی، اوریون، انسداد روده یا زخم معده به طور متوسط افزایش یابد، اما از آزمایش آمیلاز به طور کلی برای تشخیص و یا بررسی این اختلالات استفاده نمی‌شود.

بلی، برخی از داروهایی که ممکن است باعث بالا رفتن سطح آنزیم شوند شامل آسپرین، دیورتیک‌ها، داروهای ضدبارداری خوراکی، کورتیکوستروئیدها، ایندومتاسین، الکل اتیلیک و مواد مخدر (مانند کدئین و مرفین) است.

آمیلاز آنزیمی است که دارای چندین شکل مختلف به نام ایزوآنزیم است. بافت‌های مختلف اشکال مختلفی ایجاد می‌کنند. P-amylase به نوع آمیلاز که به‌طور عمده در پانکراس ساخته شده است می گویند.

 S-amylase به نوعی آمیلاز گفته می‌شود که عمدتاً توسط غدد بزاقی ساخته می‌شود. P-amylase در خون هنگام التهاب یا آسیب دیدن لوزالمعده افزایش می‌یابد. S-amylase در خون هنگام التهاب یا آسیب غده بزاقی افزایش می‌یابد. اندازه گیری آمیلاز لوزالمعده یا P-amylase ممکن است در تعیین اینکه آیا افزایش سطح کل آمیلاز به علت پانکراتیت حاد است مفید باشد.