آزمایش تراکم استخوان

راهنمای سریع تست

تست تراکم استخوان یک بررسی رادیولوژیکی با کمک اشعه ایکسِ با دوز پایین است که استحکام و تراکم استخوان‌های شما را اندازه‌گیری می‌کند. اگر تراکم استخوان کمتر از حد نرمال باشد خطر شکستگی استخوان افزایش می‌یابد.

تست تراکم استخوان برای تشخیص پوکی استخوان (وضعیتی که با استخوان‌های ضعیف و شکننده مشخص می‌شود)، استفاده می‌گردد. همچنین برای پایش بر خطر شکستگی استخوان در افراد مبتلا به پوکی استخوان و سایر شرایط سلامتی که می‌تواند استخوان‌ها را ضعیف کند مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درباره آزمایش

هدف از آزمایش تراکم استخوان

هدف از آزمایش تراکم استخوان تعیین این مسئله است که آیا شما در معرض خطر شکستگی استخوان هستید یا خیر. متداول‌ترین کاربردهای آزمایش تراکم استخوان، غربالگری، تشخیص، و کنترل بر شرایط سلامتی مربوط به استخوان‌های ضعیف شده تحت عنوان استئوپنی و پوکی استخوان است. استئوپنی به معنای کاهش مقدار توده استخوانی است. بدتر شدن وضعیت استئوپنی می‌تواند به پوکی استخوان (استئوپوروز) تبدیل شود، بیماری که به‌وسیله استخوان‌های شکننده تعریف می‌شود که احتمال شکستگی آن بیشتر است.

غربالگری، به بررسی بیماری در زمانی که هنوز هیچ نشانه یا علامتی وجود ندارد اشاره دارد. پوکی استخوان در افرادی که فاکتورهای خطر خاصی دارند شایع‌ تر است. این افراد ممکن است از آزمایش‌هایی بهره‌مند شوند که می‌توانند پوکی استخوان را زود و قبل از ایجاد علائم تشخیص دهند.

تشخیص، آزمایشی است برای تعیین علت بیماری پس از اینکه بیمار علائمی پیدا کرده باشد. گاهی اوقات اولین علامتِ کاهش توده‌ی استخوانی، شکستگی استخوان حتی در یک سقوط معمولی و حداقلی است. آزمایش تراکم استخوان پس از شکستگی استخوان می‌تواند نشان دهد که آیا فرد دچار استئوپنی یا پوکی استخوان است که او را در آینده بیشتر مستعد شکستگی استخوان می‌کند یا خیر.

پایش، مشاهده چگونگی تغییر وضعیت یک فرد در طول زمان است. در افرادی که به استئوپنی و پوکی استخوان مبتلا هستند، آزمایش تراکم استخوان می تواند سلامت استخوان آن‌ها را بررسی کند و از اینکه آیا درمان موثر است یا خیر اطمینان حاصل شود.

انجام تست تراکم استخوان

نحوه انجام آزمایش

بسیاری از اسکن‌های تراکم استخوان نیاز به نسخه یا ارجاع از طرف پزشک دارند. سپس این آزمایش را می‌توان در بیمارستان یا کلینیک رادیولوژی که دارای تجهیزات اسکن تراکم استخوان است، انجام داد.

در برخی موارد، اسکن تراکم استخوان را می‌توان روی استخوان‌های کوچ‌کتر در مچ، انگشتان یا پاشنه پا انجام داد. این نوع اسکن DXA محیطی ممکن است در یک کلینیک یا مرکز بهداشت محلی بدون نسخه ارائه شود.

برای اطلاعات بیشتر در مورد انواع مختلف تست‌های تراکم استخوان که در دسترس هستند و کجا ممکن است انجام شوند، با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید.

روش انجام تست تراکم استخوان

آزمایش تراکم استخوان به صورت سرپایی در بیمارستان، مطب رادیولوژی یا مرکز بهداشت انجام می‌شود. آزمایش معمولاً  10 تا 30 دقیقه زمان می‌برد.

دو نوع اسکن DXA وجود دارد. هر دو نوع تراکم استخوان را در نواحی مختلف بدن اندازه‌گیری می‌کنند.

متداول‌ترین نوع آزمایش تراکم استخوان، اسکن مرکزی DXA نامیده می‌شود. دستگاه‌های DXA مرکزی بزرگتر هستند و در بسیاری از بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها قرار دارند. این نوع اسکنر معمولاً برای بررسی سلامت استخوان با اندازه‌گیری استخوان در لگن و ستون فقرات کمری، دو ناحیه‌ای که در معرض خطر شکستگی با تراکم استخوان کم هستند، استفاده می‌شود.

اسکن DXA محیطی از دستگاه کوچک‌تری استفاده می ‌کند و تراکم استخوان را در مچ دست، انگشتان یا پاشنه پا اندازه  می‌گیرد. این دستگاه‌ها را ممکن است در دفاتر پزشکی، داروخانه‌ها، خودروهای سیار یا در برخی از مراکز مراقبت از سلامت پیدا کنید.

مرحله ی قبل از آزمایش

آزمایش تراکم استخوان نیاز به آمادگی کمی دارد. شما می توانید تغذیه‌ی معمولی خود را داشته باشید و داروهای معمول خود را مصرف کنید، اما ممکن است به شما توصیه شود که حداقل 24 ساعت قبل از مصرف مکمل‌های کلسیم خودداری کنید. ممکن است از شما خواسته شود قبل از انجام آزمایش، یک پرسشنامه پزشکی در مورد سابقه سلامتی خود از جمله داروهای فعلی پر کنید.

قبل از آزمایش تراکم استخوان ممکن است از پزشک خود راهنمایی هایی دریافت کنید، از جمله:

در روز آزمایش، از پوشیدن هر گونه لباس یا لوازم جانبی فلزی که ممکن است با عکس‌های اشعه ایکس تداخل داشته باشد، مانند زیپ، کمربند، دکمه، جواهرات، کلید، عینک، لوازم دندانپزشکی، و کیف پول خودداری کنید و لباس گشاد و راحت بپوشید.

در مدت زمان آزمایش

برای اسکن DXA مرکزی، به پشت روی یک میز روکش دار دراز می‌کشید. ممکن است از شما خواسته شود که صاف دراز بکشید و پاهای خود را مستقیماً در مقابل خود قرار دهید یا زانوهای خود را خم کرده و ساق پاهای خود را روی یک جعبه کوچک بالشتکی قرار دهید.

یک دستگاه اسکن با یک بازوی بالای سر از پایین ستون فقرات و باسن شما عبور می کند. در همان زمان یک دستگاه اسکن دیگر از زیر بدن شما عبور می‌کند. تصاویر دو اسکنر ترکیب شده و به کامپیوتر ارسال می‌شود.

شما باید در طول آزمایش خیلی بی‌حرکت بمانید. ممکن است از شما خواسته شود که نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید تا احتمال تار شدن تصاویر کاهش یابد.

اسکن DXA محیطی بسیار ساده‌تر است. انگشت، دست، ساعد یا پاشنه خود را در یک دستگاه کوچک قابل حمل قرار می‌دهید. در حین انجام اسکن، تنها چند دقیقه دست خود را در دستگاه نگه می‌دارید.

مرحله‌ی بعد از آزمایش

آزمایش تراکم استخوان یک روش نسبتاً سریع، بدون درد و ساده است. عوارض جانبی غیرمعمول است و هیچ محدودیتی در رژیم غذایی یا فعالیت‌های شما پس از آزمایش تراکم استخوان وجود ندارد.

نتایج تست تراکم استخوان

دریافت نتایج آزمایش

برای اکثر اسکن‌های DXA، یک رادیولوژیست باتجربه در خواندن و تفسیر تصاویر بدن، اسکن‌های تراکم استخوان شما را مشاهده می‌کند. رادیولوژیست گزارش امضا شده‌ای را برای پزشک ارسال می‌کند تا پزشک بتواند نتایج را برای شما توضیح دهد. معمولاً در عرض چند روز کاری نتایج را دریافت خواهید کرد.

برای برخی از اسکن‌های DXA محیطی، نتایج اولیه ممکن است در عرض چند دقیقه از شخصی که آزمایش را انجام می‌دهد در دسترس باشد.

تفسیر نتایج تست تراکم استخوان

نتایج تست تراکم استخوان به صورت T-score و Z-score گزارش می شود:

• T-score تراکم استخوان شما را با یک فرد جوان سالم با توده استخوانی طبیعی مقایسه می‌کند. T-score مهم‌تر از نمره بندی دیگر در نظر گرفته می‌شود، زیرا تراکم مواد معدنی استخوان و سلامت استخوان را بهتر نشان می‌دهد.
• Z-score تراکم استخوان شما را با سایر افراد هم سن و سال شما مقایسه می‌کند. پزشکان معمولاً با دقت بیشتری به Z-score برای زنان قبل از یائسگی، مردان زیر 50 سال و کودکان نگاه می‌کنند.

برای هر دو score و Z، T اعداد بالاتر با تراکم استخوان بیشتر مرتبط است.

تراکم طبیعی استخوان به T-score بین 1+ و -1 اشاره دارد. اگر تراکم استخوان طبیعی دارید، ممکن است نیازی به درمان یا ایجاد تغییر در رژیم غذایی یا سطح فعالیت خود نداشته باشید.

تراکم استخوان پایین به T-scoreبین 1.1- و 2.4- اشاره دارد. اصطلاحی که پزشکان برای توصیف این سطح از تراکم استخوان استفاده می‌کنند، استئوپنی است. اگر استئوپنی دارید، ممکن است در خطر ابتلا به پوکی استخوان باشید. برای جلوگیری از تحلیل استخوان در آینده، پزشک ممکن است نسخه دارویی و سبک زندگی خاصی را پیشنهاد دهد.

پوکی استخوان به (T-score) 2.5- یا کمتر اشاره دارد. تشخیص پوکی استخوان به این معنی است که شما به میزان قابل توجهی در معرض خطر شکستگی استخوان هستید. در نتیجه، پزشک ممکن است داروهای ترکیبی با مکمل های کلسیم و ویتامین D را توصیه کند.

این دسته از نتایج آزمایش تراکم استخوان در جدول زیر خلاصه شده است:

پزشک شما ممکن است نتایج آزمایش تراکم استخوان را همراه با سایر عوامل برای تعیین خطر کلی شکستگی در نظر بگیرد. در برخی موارد از فرمول خاصی برای محاسبه امتیاز ریسک استفاده می کنند. این اطلاعات می‌تواند به تعیین اینکه آیا برای حمایت از سلامت استخوان شما به درمان نیاز است یا خیر کمک کند.

مهم است که همیشه نتایج آزمایش خود را با پزشک خود در میان بگذارید تا بتواند اهمیت آن‌ها را در شرایط خاص شما توضیح دهد.

تست‌های مرتبط

بررسی شکستگی مهره‌ها

یک روش دیگری به نام بررسی شکستگی مهره (VFA) ممکن است به‌عنوان بخشی از اسکن مرکزی DXA در آزمایش گنجانده شود. VFA یک معاینه اشعه ایکس با دوز پایین ستون فقرات است. تراکم استخوان را اندازه‌گیری نمی‌کند، بلکه راهی برای بررسی شکستگی‌های مهره است. وجود عوامل مهره‌ای می‌تواند نشان دهنده خطر بالاتر شکستگی در سایر نقاط بدن باشد.

اسکن DXA در مقابل اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT).

توموگرافی کامپیوتری (CT) از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویری از مقاطع بدن استفاده می‌کند. به‌طور کلی، اسکن DXA روش دقیق‌تری برای بررسی تراکم استخوان نسبت به سی.تی.اسکن در نظر گرفته می‌شود.

با این وجود، سی.تی.اسکن ممکن است در شرایطی استفاده شود که اسکن DXA محدودیت‌هایی دارد. شکستگی ستون فقرات، ناهنجاری‌های ستون فقرات و جراحی ستون فقرات می‌تواند در دقت اسکن DXA اختلال ایجاد کند. در بیماران مبتلا به این مشکلات سلامتی، سی.تی.اسکن ممکن است اطلاعات دقیق‌تری در مورد سلامت استخوان ارائه دهد.

اسکن DXA در مقابل سونوگرافی

اولتراسوند روشی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تهیه تصاویری از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌کند. اسکن DXA به سونوگرافی برای اندازه‌گیری تراکم استخوان ترجیح داده می‌شود. دستورالعمل‌های محدودی برای تفسیر تست‌های اولتراسوند برای پیش بینی خطر شکستگی یا تشخیص پوکی استخوان وجود دارد. به این دلایل، سونوگرافی معمولاً تنها زمانی به عنوان آزمایش تراکم استخوان استفاده می‌شود که اسکن DXA در دسترس نباشد.